Commando: geschikt/ongeschikt?

Sportclubs willen het, werkgevers willen het, universiteiten willen het. Een goede selectie. De sporter, sollicitant, student binnenhalen die het best is, die direct op de goede plek zit. Het Korps Commando Troepen wil het ook. Ruud den Hartigh onderzoekt voor hen hoe je goede commando’s kunt selecteren.

^{Tekst: Eelco Salverda, afd. Communicatie RUG / Foto's: Elmer Spaargaren, met dank aan Hommes Outdoor}

Hoe toepasselijk. Op een dag dat stormachtige rukwinden net geleegde vuilcontainers over de weg blazen alsof het luciferstokjes zijn, vertelt psycholoog Ruud den Hartigh van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen over zijn onderzoek naar commando’s en tegenwind. Hij leidt een team dat onderzoekt hoe commando’s omgaan met stress en tegenslag en of er een profiel te maken is van wie overeind blijft staan en wie niet.

Uitval voorkomen

Het was het Korps Commando Troepen (KCT) zelf dat de samenwerking initieerde. Den Hartigh: ‘Luitenant-Kolonel Maurits Baatenburg de Jong had bij ons een gastcollege gehouden. Hij raakte enthousiast over ons onderzoek bij topsporters en vroeg of wij zouden kunnen voorspellen of iemand hun opleiding succesvol kan afronden. De commando-opleiding is zwaar en je wilt natuurlijk zo weinig mogelijk uitvallers. Daaraan gekoppeld was nog een tweede vraag: als mensen met stress te maken krijgen, hoe kunnen we hen er dan doorheen trekken?’

Geschikt?

Het brengt de gedachten op de bekende campagne van de landmacht: een foto en een vinkje bij □ geschikt of □ ongeschikt. Vaak geciteerd of geparodieerd, ongetwijfeld vanwege de begrijpelijke eenvoud. Je kunt iets, of niet. Maar is de waarheid wel zo zwart wit? En hoe weet je nou echt of iemand iets kan en ook bestand is tegen extreme inspanningen, grote stress en situaties waarin angst en snelle beslissingen een grote rol spelen?

Patronen vinden

Als het eerste filter van zelfselectie en gesprekken zijn werk heeft gedaan en de daadwerkelijke vooropleiding van start gaat komen Den Hartigh en zijn team in beeld. Dat is het moment dat een kandidaat diverse vragenlijsten moet invullen, om inzicht te krijgen in bijvoorbeeld intelligentie, weerbaarheid, leervermogen en persoonlijkheid. ‘Als kandidaten die de opleiding halen anders scoren op een bepaald kenmerk dan uitvallers, kan dat kenmerk dus een indicatie zijn voor de slagingskans,’ legt Den Hartigh uit.

De grote stresstest

Na acht weken algemene vooropleiding begint het echte werk. Dan moeten de kandidaten acht weken lang een mentaal en fysiek heel zwaar programma doorlopen - de stresstest noemt Den Hartigh het. Dit is de periode dat er veel uitval is. In deze fase vullen de kandidaten twee keer per week een vragenlijst in op een online platform. Den Hartigh: ‘Uiteindelijk wil je idealiter een voorspellingsmodel bouwen: welke tests heb je aan de voorkant nodig om te kijken wie het gaat halen? En als je ziet dat iemand slecht herstelt tijdens de opleiding, kun je ingrijpen.’

Data

Den Hartigh zou je een exponent kunnen noemen van een nieuwe generatie wetenschappers, die onderzoek doen met grote hoeveelheden data. Een online platform, voorbereid door computerwetenschapper Frank Blaauw en grotendeels het werk van promovendus Rik Huijzer, speelt een belangrijke rol. Vragenlijsten, metingen, testresultaten - met één druk op de knop wordt iemands gesteldheid uitgedrukt in grafiekjes en excelsheets en vergeleken met anderen. ‘Wij kunnen data snel vertalen naar concrete inzichten. Dat is ook een reden dat ze bij ons terechtkwamen,’ vertelt Den Hartigh. ‘Wij doen iets soortgelijks met professionele voetbalclubs, zoals FC Groningen. We konden dit systeem gemakkelijk inzetten en het aanpassen voor het KCT. De begeleiding daar kan bijvoorbeeld zelf ook een vraag toevoegen.’

Hoge uitval

‘Ik zal je even wat laten zien.’ Hij klapt zijn laptop open. Al snel komt een overzicht tevoorschijn met verschillende testen en vragenlijsten, met namen uit het militaire alfabet, zoals Alfa, Foxtrot en Lima. Dan blijkt pas wat ‘veel uitval’ betekent: van een bepaalde lichting is nog circa 20% procent over. Het zijn cijfers die even stil maken. Den Hartigh is de verbazing over dit percentage al voorbij. ‘Ja, het is nogal zwaar,’ klinkt het laconiek. ‘Maar hier doe je het dus voor. Als je weet waardoor de uitval hoog is kun je daar in de voorselectie misschien wat aan doen.’

Scores vergelijken

Hij tovert enthousiast allerlei grafiekjes op het scherm. ‘Kijk, dit is leuk… De scores van kandidaten die de grote stresstest hebben doorstaan komen overeen met die van de échte commando’s. En de scores van uitvallers tonen een ander patroon. Je kunt er zoveel uithalen… Je kunt ook vergelijken met de cijfers van gemiddelde Nederlanders. Dan zie je op het eerste gezicht dat commando’s bijvoorbeeld iets extraverter en consciëntieuzer zijn dan de gemiddelde Nederlander. Je kunt zelfs vergelijken met gegevens van piloten, of met Noorse commando’s.’

Geloofwaardigheid

De vragenlijsten op het platform handelen over optimisme, zelfreflectie, veerkracht, slaap, ervaren zwaarte van een taak, leervermogen, etc. Het is deels zelfrapportage: de commando’s in spe vullen het zelf in. Hoe eerlijk zijn antwoorden over vermoeidheid of ervaren stress als wellicht je carrière ervan afhangt, in een omgeving waar het doorgaans niet sexy is om over psychische problemen te praten? ‘Dat valt mee. Dit is nog een experiment, op vrijwillige basis. Ze worden er niet uitgeknikkerd vanwege deze resultaten. Bovendien willen we straks de vragen matchen aan objectieve fysieke meetgegevens. Serieus meedoen is ook voor hun eigen bestwil en ze vinden het leuk, die feedback op hun prestaties. Zo is hun wereldje ook wel een beetje: competitief, maar elkaar ook helpen. We hebben nog geen aanwijzing dat is geprobeerd een betere fysieke of mentale conditie te faken.’

Buitenkans

Een bijzondere onderzoeksgroep dit, erkent Den Hartigh, die hem zomaar in de schoot is geworpen. Hij is gewend te werken met topsporters, ook al geen doorsnee groep mensen. ‘Maar hier opereer je helemaal in een context van topprestaties. Deze mensen zoeken vrijwillig een extreme mate van afzien en stress op. Dat is wetenschappelijk erg interessant om mee te werken. Normaal krijg je zo’n situatie nooit. Dit soort projecten biedt ons als wetenschappers nieuwe inzichten in selectie en veerkracht.’

Op het scherpst van de snede

Den Hartigh doet veel vergelijkbaar onderzoek bij topvoetballers. Ook daar heb je een context waarin veel meetbaar is, waarin mensen presteren, fit moeten zijn en onder druk staan. Toch is er in elk geval één groot verschil: voetballers komen doorgaans niet in een situatie waarin ze een beslissing moeten nemen die het verschil kan betekenen tussen leven of dood. Het werpt de vraag op of te voorspellen valt hoe iemand daar mee om zou gaan. ‘Het beste dat je dan kunt doen is iemand blootstellen aan heftige situaties. Ervaring heeft geleerd dat meten in een vergelijkbare situatie meer kan zeggen dan scores op losse tests. Een van mijn promovendi heeft bijvoorbeeld laten zien dat voetbalprestaties in oefenpotjes sterker samenhangen met prestaties in voetbalwedstrijden dan scores op losse fysiologische en motorische testjes.’

Van gegevens naar inzichten

Wat vind Den Hartigh het meest opvallend tot nu toe? ‘We hebben inmiddels anderhalf jaar aan gegevens, van diverse lichtingen. Nu kunnen we analyseren, de eerste artikelen komen eraan. Waar ik zelf heel nieuwsgierig naar ben: Wat geeft nou de doorslag? Misschien krijgen we de beste inzichten op basis van metingen gedurende de grote stresstest. Misschien zegt dat wel meer dan de testen en inzichten die je aan het begin opdoet.’ De tijd zal het leren. Of het nou om een opleiding gaat of om onderzoek: wie zaait zal oogsten.

Meer informatie

Ruud den Hartigh