De bedevaart naar Mekka in het dagelijks leven van Marokkaanse moslims

De Hajj trekt elk jaar miljoenen moslims die naar de stad Mekka reizen om deze pelgrimage te volbrengen. Toch is er, voor zover Kholoud Al-Ajarma weet, nog nooit een landspecifieke etnografische studie gedaan naar dit onderwerp. Daarom onderzocht zij hoe de Hajj het dagelijks leven van moslims beïnvloedt, om meer te weten te komen over de sociale, culturele en economische situatie in een moslimland zoals Marokko. Op donderdag 10 september verdedigt zij haar PhD-thesis om de doctorsgraad in Vergelijkende Religiewetenschap te verkrijgen aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap.

Kholoud Al-Ajarma’s PhD-project maakt deel uit van een groter onderzoeksprogramma dat gesubsidieerd wordt door NWO, waarbij persoonlijke verhalen over de moderne bedevaart naar Mekka, oftewel de Hajj, worden bestudeerd. De overkoepelende vraag die zowel haar project als dit grotere project stelt, is hoe verwijzingen naar religiositeit, sociale identificatie en zelfidentiteit een reflectie zijn van de manieren waarop de habitus van hajjis (pelgrims) door verschillende culturele discoursen tegelijk wordt beïnvloed. Met andere woorden: hoe de beleving van de Hajj als referentiepunt fungeert voor de persoonlijke en sociale identiteit van pelgrims uit Marokko, hoe de Hajj in hun dagelijks leven figureert en hoe Marokkaanse concepties van de Hajj tot uitdrukking komen in de praktijken van alledag van pelgrims.

Manieren waarop de de Hajj is ingebed in de Marokkaanse samenleving

Kholoud onderzocht de manieren waarop Marokkaanse visies op de Hajj meespelen in alledaagse sociale relaties en micro-praktijken: ‘In Marokko heb je als Hajji(a) een hoge religieuze status en tot voor kort werd die meestal geassocieerd met ouderen. Door de pelgrimage te benaderen vanuit het perspectief van “geleefde religie” bestudeerde ik de manieren waarop de islamitische bedevaart naar Mekka, de Hajj, is ingebed in de Marokkaanse samenleving.’

De vele dimensies van wat de Hajj voor de pelgrims betekent

Om deze vraag te kunnen beantwoorden, verbleef Kholoud tussen de zomer van 2015 en winter van 2017 in totaal 18 maanden in Marokko voor etnografisch veldwerk: ‘Ik nam deel aan vrijwel alle aspecten van het dagelijks leven van Marokkanen: ik observeerde hun activiteiten, luisterde naar hun verhalen, logeerde bij ze thuis, bezocht ze op hun werkplek of deed mee aan hun activiteiten tijdens hun vrije tijd. Van nabij maakte ik de aanvraagprocedure van een Hajj-visum en voorbereidingen die pelgrims treffen voordat ze op bedevaart gaan mee, en ik vergezelde families die op het vliegveld afscheid namen van pelgrims en hen na voltooiing van de bedevaart een paar weken later daar weer verwelkomden. Bij al deze gelegenheden voerde ik vele, zeer gevarieerde gesprekken met mensen. Vaak waren dat intensieve gesprekken over de vele dimensies van wat de Hajj betekent in het leven van mijn gesprekspartners.

Het betoog dat als een rode draad door het proefschrift loopt is dat – hoewel de Hajj plaatsvindt op een plek die ver verwijderd is van Marokko, en dus buiten het dagelijkse bestaan van deze pelgrims – de praktijken, ervaringen en betekenissen die zij toekennen aan de bedevaart mede gevormd worden door hun dagelijkse leefwereld, en dat deze betekenissen op hun beurt dat dagelijks bestaan vormgeven na terugkeer uit Mekka.’

‘Groningens gerenommeerde Theologiefaculteit en professor Marjo Buitelaar’

Kholoud Al-Ajarma komt uit Palestina en deed haar eerste Master in Vredestudies en Conflictoplossing aan Coventry University (Verenigd Koninkrijk). Daarna rondde ze een Research Master af in Antropologie en Ontwikkelingsstudies aan de universiteit van Bergen (Noorwegen). Voor haar PhD-project koos ze voor Groningen: ‘De Rijksuniversiteit Groningen staat academisch zeer goed bekend en haar Theologiefaculteit is gerenommeerd om haar programma’s. Ook wilde ik graag met professor Marjo Buitelaar werken, die een expert is in de Antropologie van de Islam; ik wilde dat zij mijn mentor werd om me te ontwikkelen als onderzoeker op dit gebied,’ zo legt Kholoud uit.

Toekomstplannen

‘Ik zou graag blijven werken in het onderzoek en onderwijs. Tijdens mijn PhD-traject was ik zo gelukkig dat ik de mogelijkheid kreeg om les te geven aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap naast mijn PhD-onderzoek, en daar heb ik erg van genoten. Ik zou graag een soortgelijk werkveld vinden waar ik tegelijkertijd etnografisch onderzoek kan doen en kan bijdragen aan het academische veld van de antropologie door te onderwijzen, te publiceren en onderzoeksprojecten te ontwikkelen rond onderwerpen die specifiek de kennis van landen met een moslimmeerderheid vergroten en van religieuze en antropologische onderwerpen in het algemeen.’ Kholoud Al-Ajarma vertelt ons dat ze momenteel aan het solliciteren is op functies inclusief postdocs, dus wij wensen haar heel veel succes toe met haar toekomstplannen alsook met haar aanstaande promotieceremonie!

Promotieceremonie

Op 10 september zal Kholoud Al-Ajarma haar dissertatie ‘Mecca in Morocco: Negotiating the Meanings of Hajj in Everyday Life’ (Mekka in Marokko: de bedevaart naar Mekka in het dagelijks leven van Marokkaanse moslims) verdedigen om de PhD-graad in Vergelijkende Religiewetenschap te behalen in het bijzijn van haar promotor Prof. dr. Marjo Buitelaar, hoogleraar Hedendaagse Islam, en copromotor dr. Clare Wilde, voormalig Rosalind Franklin Fellow en universitair docent (tenure track) Vroege (Formatieve) Islam aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen. De digitale PhD ceremonie kan door middel van onderstaande link via de livestream gevolgd worden.

• Wanneer: Donderdag 10 september 2020
• Aanvang: 11:00
• Waar: Academiegebouw, livestream te zien via deze link
• Proefschrift