Toverschalen en magische spreuken in het oude Jodendom

Daniel Waller onderzocht het gebruik van narratieve toverspreuken in de magische context van de zogenaamde Joods-Babylonisch-Aramese toverschalen. Op donderdag 2 juli zal hij zijn proefschrift 'I descended to the depths of the earth': A rhetorical poetics of the Jewish Babylonian Aramaic incantation bowls verdedigen om de doctorsgraad te verkrijgen aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap.

Bescherming tegen demonen en de kracht van het narratief

PhD-kandidaat Daniel Waller deed onderzoek naar de rol en werking van narratieve toverspreuken op Joods-Babylonisch-Aramese (JBA) toverschalen: antieke aardewerken schalen die beschreven zijn met toverformules die hun eigenaren moesten beschermen tegen demonen. Het onderzoeken en in kaart brengen van deze narratieve toverspreuken was het primaire doel van zijn dissertatie. Waller toont in zijn thesis het belang aan van een samenhangende benadering van deze vaak genegeerde en beschimpte magische objecten. Veel toverschalen maken gebruik van narratieve toverspreuken om hun doel te bereiken; Waller verzamelde voor zijn proefschrift het narratieve materiaal van 400 schalen en analyseerde belangrijke categorieën binnen deze teksten. Met behulp van concepten uit magie, retorica en retorische narratologie onderzocht hij hoe men de toverschalen aanwendde om een verandering teweeg te brengen in de wereld of kortweg: hoe men de kracht van het narratief gebruikte om het doen en laten van demonen te beïnvloeden.

Joodse magie

Daniel vertelt ons hoe zijn interesse voor dit specifieke onderwerp ontstond: ‘Mijn interesse voor de toverschalen begon tijdens een Mastercursus over Joodse magie aan de Universiteit Leiden. Veel van die schalen gebruiken heel bijzondere, zelfs “poëtische” taal, en dat is wat me zo aantrok aan deze objecten. De toverspreuken die op de schalen staan gaan niet alleen maar over het mechanische gebruik van woorden om daarmee de wereld te veranderen, maar ze vormen ook een verhaal over de verbeelding in dienst van de magie.’

‘De praktijk van het beschrijven van toverschalen begon plotseling in de vijfde eeuw na Christus en de schalen laten heel goed zien hoe interacties in het spectrum van zien, horen en schrijven nieuwe concepten van media en bemiddeling (“mediatie”) met zich meebrengen. Waar beschermende toverspreuken voorheen mondeling toegepast werden, laat mijn project zien dat het nieuwe genre van “schaalmagie” een reflectie is van zowel de toenemende technologisering van taal als de toenemende instrumentalisering van het schrift als middel om het bovennatuurlijke domein te betreden, materialiseren en manipuleren. Als zodanig worden in mijn project de schalen gebruikt om licht te werpen op bredere tendensen in de oudheid, maar ook om bestaande percepties dat het oude Jodendom anti-iconisch en legalistisch zou zijn, te betwisten.’

Toekomstig onderzoek naar magie en schrift in de oudheid

Daniel Waller wilde zijn PhD graag in Groningen doen, en zeker niet alleen omdat de Vakgroep Jodendom, christendom en islam in hun formatieve fasen van de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap zijn PhD-project over dit bijzondere en ongebruikelijke object wilde bekostigen: ‘De universiteit is heel internationaal gericht en mijn faculteit en vakgroep (evenals mijn hoofdpromotor) zijn heel sterk in de bestudering van het oude Jodendom en bereid tot nieuwe en spannende benaderingen van deze oude materialen,’ voegt hij toe. Daniel begint binnenkort aan een post-doc-traject aan de University of Oxford, waar hij door zal gaan met zijn onderzoek naar magie en schrift in de oudheid.

Promotieceremonie

Op 2 juli zal Daniel Waller zijn thesis vanuit Jaffa, Israël, verdedigen via een livestream die te volgen zal zijn via deze link. Hij is tijdens deze promotieceremonie in het virtuele bijzijn van zijn promotoren, prof. dr. Mladen Popović, hoogleraar Oude Testament en het Antieke Jodendom, met bijzondere aandacht voor Qumran en de Dode Zeerollen, tevens directeur van het Qumran Instituut en decaan van de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap, en prof. dr. Kocku von Stuckrad, hoogleraar Religiewetenschap aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de RUG.

• Wanneer: Donderdag 2 juli 2020
• Aanvang: 12:45
• Waar: Academiegebouw, livestream via deze link