Herstel vogelstand Nieuw Zeeland duurt minstens 50 miljoen jaar

De komst van mensen naar Nieuw Zeeland zo’n 700 jaar geleden, leidde tot een grote uitstervingsgolf onder de vogels. Ook nu wordt het voortbestaan van talloze diersoorten bedreigd. Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en de Massey University in Nieuw Zeeland hebben berekend dat er minstens 50 miljoen jaar evolutie nodig is om het verlies aan biodiversiteit te herstellen. De resultaten zijn op 5 augustus gepubliceerd in het tijdschrift Current Biology.

Het ecosysteem van Nieuw Zeeland werd al in de 19e eeuw gekarakteriseerd als ‘geweldig geïsoleerd’ door de natuurvorser en mede-bedenker van de evolutietheorie Alfred Russel Wallace. Tot de komst van de eerste Maori’s, rond het jaar 1280 van onze jaartelling, waren vleermuizen de enige zoogdieren op de eilanden. Maar de Maori’s en de Europeanen (die in 1642 arriveerden) zetten een uitstervingsgolf in gang die meer dan zeventig vogelsoorten deed verdwijnen, inclusief de iconische Moa, een reuzenloopvogel.

Evenwicht

Maar hoe groot is de schade aan de biodiversiteit nu precies? Een aantal jaren geleden heeft evolutiebioloog Luis Valente, die werkt bij Naturalis in Leiden en sinds juni assistent-hoogleraar is aan de RUG, samen met RUG-hoogleraar Rampal Etienne een wiskundig model ontwikkeld. Dit model kan schatten hoe lang het op eilanden duurt voordat evolutie de oorspronkelijke biodiversiteit weer heeft hersteld.

Het model gaat ervan uit dat biodiversiteit op eilanden uiteindelijk een evenwicht kent. Hier is de afgelopen jaren kritiek po gekomen, van biologen die menen dat de dynamiek van eilanden voorkomt dat zo’n evenwicht ooit wordt bereikt. In eerder werk hebben Valente en Etienne genetische gegevens over vleermuizen op een Caraïbisch eiland gebruikt om aan te tonen dat daar ooit een evenwichtstoestand was, die daarna is verstoord. Ze berekenden dat het acht miljoen jaar duurt voordat evolutie de diversiteit aan vleermuizen heeft hersteld.

Kakapo

Nu hebben ze vergelijkbare berekeningen uitgevoerd met uitgestorven vogelsoorten in Nieuw Zeeland. ‘Van bijna al die soorten is een deel van het DNA in kaart gebracht’, legt Valente uit. Computersimulaties laten zien dat herstel van de biodiversiteit aan vogels ongeveer vijftig miljoen jaar zal kosten. Daarbij komt dat een aantal bestaande vogelsoorten met uitsterven wordt bedreigd, zoals de kakapo en een aantal soorten kiwi’s. Als zij uitsterven, komt er nog eens zes miljoen jaar hersteltijd bij. En als vogelsoorten die nu als ‘mogelijk bedreigd’ te boek staan verdwijnen voegt dat nog eens tien miljoen jaar toe.

Dit herstel betreft overigens dat het aantal soorten via evolutie weer op het oude niveau komt. Maar dit zullen niet de soorten zijn die eerder verdwenen. Valente: ‘Ik werk nu ook op Mauritius, waar de dodo ooit leefde. Die dodo zal niet terugkomen, maar deze vogels was verwant aan duiven. En er kan wel een nieuwe vogelsoort ontstaan uit de huidige duiven.’

Bescherming

Maar waarom is het interessant om de hersteltijd van ecosystemen op eilanden te kennen? ‘Een praktische toepassing is dat het een cijfer geeft aan ecologische schade. Omdat er nu eenmaal beperkt geld is voor natuurbescherming kunnen dit soort cijfers laten zien waar we het meest efficiënt kunnen investeren in de bescherming van bedreigde soorten’, legt Valente uit. ‘Via ons model kunnen we de natuurlijke veranderingen op eilanden afleiden. Als op twee eilanden evenveel soorten bedreigd zijn, maar de hersteltijd op een van die eilanden veel langer is, zou je juist daar de bescherming kunnen vergroten.’ Hij voegt eraan toe dat cijfers over hersteltijd maar één van de vele factoren is die meewegen bij het besluit waar natuurbescherming het meest nodig is.

Valente en zijn collega’s willen nu nog meer eilanden bestuderen, om zo meer te leren over de dynamiek van evolutie. ‘En deze methode zo ook bruikbaar kunnen zijn voor andere geïsoleerde ecosystemen, zoals bergen of meren.’

Referentie: Luis Valente, Rampal S. Etienne and Juan C. Garcia-R: Deep macroevolutionary impact of humans on New Zealand’s unique avifauna. Current Biology 5 augustus 2019 DOI: 10.1016/j.cub.2019.06.058