Pauline Westerman en Cisca Wijmenga genomineerd voor Huibregtsenprijs 2019

Uit 25 inzendingen voor de Huibregtsenprijs heeft de jury donderdag 20 juni zes wetenschappelijke onderzoeksprojecten genomineerd. RUG-hoogleraren Pauline Westerman en Cisca Wijmenga, vanaf 1 september rector magnificus van de RUG, zijn twee van de zes genomineerden voor de Huibregtsenprijs 2019. Op 7 oktober 2019 maakt juryvoorzitter Wim van Saarloos bekend wie de Huibregtsenprijs wint, tijdens de Avond van Wetenschap & Maatschappij in de Ridderzaal.

Prof. dr. Pauline Westerman is hoogleraar Rechtsfilosofie en staflid van de Academie voor Wetgeving. Tevens is zij lid van de KNAW. Westerman onderzoekt de uitbesteding van het recht. Wetgevingsvraagstukken raken het hart van onze maatschappelijke structuren. Wanneer erkennen wij de geldigheid en het gezag van regels? Hoe hangen processen van wetgeving samen met onderliggende waarden en normen? En pakt dat uit zoals we denken of willen?

In haar boek Outsourcing the Law. A philosophical perspective on Regulation (2018) legt Westerman een fascinerende dynamiek bloot. Overheden neigen meer en meer tot ‘doelregelgeving’. De bedoeling is goed: zij doen dit in de overtuiging dat zij daarmee de ruimte en democratische invloed creëren die bij een open samenleving horen. Zij formuleren regels die alleen maar doelen formuleren en kaders stellen, waarbij telkens de naastliggende lagere niveaus de opdracht krijgen die kaderstelling uit te werken met nieuwe regels en methodes. Dat is een iteratief proces ‘naar beneden’. Doordat ieder niveau zich opstelt als de opdrachtgever van de laag eronder, ontstaat er ook een beweging naar boven van verslaglegging en rapportage: voor je ogen zie je de vaak verketterde bureaucratisering van onze samenleving ontstaan.

Prof. dr. Cisca Wijmenga is hoogleraar Humane Genetica en lid van de KNAW. Ze is een toonaangevend wetenschapper die in belangrijke mate heeft bijgedragen aan het begrip van de relaties tussen genetica en complexe aandoeningen zoals coeliakie, hersenaneurysmata en suikerziekte. Wijmenga onderzoekt micro-organismen in onze darmen: fundamenteel nieuwe kennis over oorzaak en gevolg van type-2 diabetes, opent de weg naar nieuwe diagnostiek, preventie en behandeling. De bevinding die de basis vormt voor de nominatie is het verband tussen het darmmicrobioom en type-2 diabetes. Door middel van een geslepen en zeer gesofisticeerde genetisch analyse kon Wijmenga aantonen dat de oorzaak in de darmflora ligt en niet dat darmflora onder invloed van diabetes verandert.

De vaststelling van de relatie tussen darmbacteriën en de suikerstofwisseling geeft de richting aan hoe in de toekomst interventies ingezet kunnen worden om ziekten als type-2 diabetes te voorkomen of te behandelen. Dit sluit aan bij een eerdere studie van Wijmenga en haar groep (Science 2016) waarin zij heeft laten zien dat voeding, maar ook geneesmiddelen de samenstelling van het microbioom beïnvloedt. Het is de eerste keer dat de aard van het verband tussen het darmmicrobioom en een specifieke ziekte is vastgesteld. Tot nu toe leverden studies resultaten over associaties, maar de causaliteit kon niet worden vastgesteld. Voor deze studie is gebruik gemaakt van het langlopend bevolkingsonderzoek ‘LifeLines’ waar 167.000 mensen in Noord-Nederland aan meedoen. De deelnemers worden over een periode van 30 jaar gevolgd met behulp van vragenlijsten, bloed- en urinemonsters, om verbanden te kunnen leggen tussen leeftijd, leefstijl, erfelijkheid en ziekte.

De Huibregtsenprijs

De Huibregtsenprijs is in 2005 ingesteld door het bestuur van de Stichting De Avond van Wetenschap & Maatschappij en vernoemd naar ir. Wouter Huibregtsen. De prijs gaat naar een recent onderzoeksproject dat wetenschappelijk vernieuwend is met duidelijk maatschappelijke relevantie. De vakjury is benoemd door het bestuur van de Stichting. In 2019 was de jury als volgt samengesteld:

• Prof. dr. ir. Wim van Saarloos; president KNAW
• Prof. dr. Pearl Dykstra; hoogleraar Empirische sociologie Erasmus Universiteit Rotterdam
• Dr. Tijs Goldschmidt; schrijver en evolutiebioloog
• Prof. dr. Philip Scheltens; hoogleraar Neurologie en directeur Alzheimercentrum VUmc
• Prof. dr. Ineke Sluiter; vicepresident KNAW
• Prof. dr. ir. Ionica Smeets; hoogleraar Wetenschapscommunicatie Universiteit Leiden
• Prof. dr. Detlef van Vuuren; hoogleraar Mondiale milieuproblemen Universiteit Utrecht
• Drs. Roderick Hageman, van Verstegen & Stigter culturele projecten, was jurysecretaris.

Jaarlijks worden minimaal vier en maximaal zes projecten genomineerd, waarvan er uiteindelijk één wordt bekroond met de Huibregtsenprijs. De prijs wordt uitgereikt op de Avond van Wetenschap & Maatschappij in de Ridderzaal in Den Haag en bestaat uit een sculptuur, ‘De Denker’, van beeldend kunstenaar Wil van der Laan, een geldbedrag van € 25.000, geoormerkt voor onderzoeksactiviteiten, en een workshop, aangeboden door het Lorentz Center in Leiden.