‘Wormenman’ dr. Jeroen Onrust wint Wetenschapsprijs Campus Fryslân 2019

Bioloog Jeroen Onrust mag zich de winnaar noemen van de Wetenschapsprijs Campus Fryslân 2019. Onrust onderzocht voor zijn promotieonderzoek bij Rijksuniversiteit Groningen/Campus Fryslân het belang van regenwormen op de vruchtbaarheid van agrarisch land en voor de voedselvoorziening van weidevogels. De jury roemt zijn vernieuwende onderzoek, de maatschappelijke relevantie voor Fryslân, de nationale en internationale uitstraling en de mate waarin het onderzoek spraakmakend is.

Dr. Jeroen Onrust heeft als onderzoeker veel bereikt

Voorzitter van de jury prof. dr. Caspar van den Berg over de winnaar: “Dr. Jeroen Onrust is een wetenschapper die vernieuwend onderzoek heeft verricht dat belangrijke wetenschappelijke kennis heeft toegevoegd, maar ook bij een breder publiek, mensen die zelf wat verder afstaan van wetenschappelijk onderzoek en onderwijs, nieuwsgierigheid opwekt en tot de verbeelding spreekt. Een onderzoeker die daarin slaagt, heeft veel bereikt. Het onderzoek is spraakmakend, hetgeen blijkt uit de reacties van vakgenoten en de vele uitnodigingen om over het onderwerp te spreken. Ook is het methodisch vernieuwend en verrassend, het heeft resultaten opgeleverd die belangrijk zijn voor de regio, maar ook daarbuiten, in binnen- en buitenland zeggingskracht hebben en aanzetten tot verder onderzoek. Zodoende was de jury onder de indruk van hoe dit onderzoek invulling geeft aan het motto van Campus Fryslân: Global Challenges, Local Solutions. Relevante vraagstukken, met een lokale oplossing, die vervolgens impact kunnen hebben ver buiten de landsgrenzen.”

Liggend op een kar rode regenwormen tellen

Onrust toonde in zijn onderzoek aan dat de rode detrivore regenworm (die dood organisch materiaal eet) grof-organisch materiaal in de bodem brengt door zowel boven- als ondergronds te opereren. Daarmee is hij niet alleen cruciaal voor de bodemvruchtbaarheid, maar ook voor de voedselvoorziening van weidevogels. Rode wormen worden echter steeds zeldzamer, want zij gedijen op ruwe stalmest en niet op de gierbemesting die vooral wordt toegepast in het intensieve graslandbeheer. In gebieden waar intensieve landouw bedreven wordt blijkt steeds vaker de grijze geofage of aardetende worm de dienst uit te maken. Die worm leeft van bodemdeeltjes en fijn-organisch stof en vertoont zich niet bovengronds.

Voor zijn onderzoek ontwikkelde Jeroen een nieuwe observatiemethode die herinneringen oproept aan 19e-eeuwse vindingen: de ligkar. In het schijnsel van de lamp op zijn hoofd telde Onrust al liggend de regenwormenactiviteit aan het Friese weideoppervlak. Vanuit het idee dat regenwormen en vogels denkende dieren zijn ontwikkelde hij ook innovatieve gedragsexperimenten, waardoor hij bijvoorbeeld kon vaststellen dat vogels hun gehoor kunnen gebruiken om regenwormen te vinden. Zo droeg Onrust bij aan een onderzoeksveld dat sinds de dagen van Darwin (die een boek over regenwormen schreef) niet verder ontwikkeld was.

De Wetenschapsprijs beslaat een geldprijs van 10.000,- euro waarvan 8.000,- bestemd is voor nieuw onderzoek en 2.000,- vrij te besteden door de onderzoeker. Met de Wetenschapsprijs wil RUG/Campus Fryslân wetenschappelijk onderzoekstalent stimuleren en belonen. Gemeente Leeuwarden financiert de Wetenschapsprijs.