Nasser Kalantar-Nayestanaki Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Prof.dr. Nasser Kalantar-Nayestanaki is op 26 april koninklijk onderscheiden tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Kalantar-Nayestanaki (Teheran, Iran, 1960), hoogleraar Experimentele Kernfysica, kwam in 1993 in dienst bij het Kernfysisch Versneller Instituut (KVI) van de RUG. Hij heeft een bijzondere staat van dienst opgebouwd en wordt internationaal erkend als een baanbrekende wetenschapper op het gebied van de krachten die bestaan tussen kerndeeltjes.

Grensverleggend onderzoek naar kerndeeltjes

Kalantar-Nayestanaki heeft op revolutionaire wijze bijgedragen aan het onderzoek naar de krachten die een rol spelen tussen zeer kleine kerndeeltjes. Hij richt zich daarbij vooral op de verschillen in gedrag tussen systemen die uit twee en drie verschillende kleine deeltjes bestaan. Om te begrijpen op welke manier de soms wel honderd deeltjes in een kern elkaar beïnvloeden en welke extreme krachten hierbij een rol spelen, is het van belang alle deeltjes mee te nemen in de berekeningen. Sinds de jaren zestig gebruiken wetenschappers berekeningen die uitgaan van de krachten tussen twee aparte deeltjes. Dankzij zijn onderzoek zijn de berekeningen van de krachten in systemen die bestaan uit drie deeltjes sterk verbeterd.

Originele en vindingrijke onderzoeker

Bijzonder is dat Kalantar zijn onderzoek uitvoerde met bescheiden middelen, omdat het KVI in de jaren negentig weinig financiële middelen en technische expertise had. Dankzij zijn nationale en internationale contacten en zijn grote vindingrijkheid slaagde hij erin een zeer origineel en state-of-the-art detectiesysteem te bouwen om metingen te verrichten. De resultaten die hij behaalde met zijn experimentele onderzoeksmethoden hebben een grote impact gehad op het vakgebied en hebben internationaal het theoretisch onderzoek naar de krachten tussen kerndeeltjes gestimuleerd. Bovendien heeft hij met zijn grote inzet het KVI internationaal op de kaart gezet.

Wereldwijde erkenning van uitzonderlijke overzichtspublicatie

Kalantar schreef een overzichtsartikel over zijn onderzoeksterrein, dat in 2012 is gepubliceerd door het toonaangevende Institute of Physics. Binnen zijn vakgebied betekende deze uitzonderlijke publicatie een grote erkenning voor zijn werk en wetenschappelijke reputatie. Zijn ruim 350 publicaties worden wereldwijd dan ook vaak geciteerd. Vakgenoten hebben groot respect voor zijn werk en betrokkenheid bij de internationale academische gemeenschap. Vanwege zijn buitengewone kennis en betekenis is hij dan ook in 2013 terecht benoemd tot Fellow of the American Physical Society: de Amerikaanse Vereniging van Natuurkundigen die alleen fysica uit de wereldtop als fellow selecteert. In 2017 volgde vanwege zijn grote bijdrage aan de kernfysica in Europa zijn verkiezing tot Lid van de Academia Europaea, een Europees genootschap van wetenschappers die behoren tot de wereldtop.

Ambassadeur van de kernfysica in Nederland

Kenmerkend voor Kalantar is zijn rol als ambassadeur van de kernfysica. Hij heeft zich met hart en ziel ingezet voor het behoud van het onderzoek van het KVI en wist het College van Bestuur ervan te overtuigen dat een modern land als Nederland zich niet kan veroorloven om de kernfysica de rug toe te keren. Toen in 2004 bekend werd dat de Nederlandse financiering voor zijn vakgebied binnen tien jaar zou worden stopgezet, heeft hij dan ook met de toenmalige directeur van het KVI de samenwerking gezocht met het GSI in Darmstadt: het grootste instituut in Duitsland op het gebied van de kernfysica. Dit leidde tot de ontwikkeling van een nieuwe onderzoeksfaciliteit: de Facility for Antiproton and Ion Research, ook wel FAIR genoemd. Zijn onuitputtelijke inzet leidde ertoe dat het KVI tussen 2007 en 2013 zeven miljoen euro ontving van het GSI en daardoor de technische werkzaamheden kon voortzetten. Onder zijn leiding is de Nederlands-Duitse samenwerking tot bloei gekomen.

Drijvende kracht achter internationaal instituut FAIR

Op dit moment geldt Kalantar als een van de meest productieve en exceptionele wetenschappers binnen FAIR. Deze faciliteit in aanbouw heeft als doel fundamenteel onderzoek te doen naar de structuur van materie en naar processen die een rol spelen in de kosmos. Binnen FAIR heeft hij zich toegelegd op het onderzoek naar extreme vormen van materie en op materie onder extreme omstandigheden. Daarnaast heeft hij de rol op zich genomen als vertegenwoordiger van meer dan 3000 wetenschappers uit ruim 53 verschillende landen betrokken bij FAIR. Hoewel dit een uitermate lastige positie is, vanwege de individuele en nationale belangen, slaagt hij er steeds weer in om focus en samenhang aan te brengen en toont hij zich hierbij als een charismatisch leider.

Groot gevoel van rechtvaardigheid

Kalantar heeft een groot gevoel van rechtvaardigheid en bond daarom de strijd aan tegen het Nederlandse sanctiebeleid met betrekking tot Iran. Uit vrees dat Nederlandse atoomgeheimen in handen van Iran zouden vallen legde de regering in 2008 beperkingen op aan wetenschappers en studenten met een Iraans paspoort. Samen met twee collega's spande hij een rechtszaak aan tegen de Nederlandse staat en werd in 2010 in het gelijk gesteld waarna de maatregel werd ingetrokken.

Belangenbehartiger van velen

Naast zijn vele wetenschappelijke werkzaamheden besteedt Kalantar ook veel tijd en energie aan de belangen van anderen. Zo behartigt hij sinds 2010 de belangen van RUG-werknemers als vertegenwoordiger van de vakbond VAOM in het Lokaal Overleg. Binnen de gemeente Groningen heeft hij jarenlang een actieve rol gespeeld als voorzitter van de Minderhedenraad. De Nederlandse Natuurkundige Vereniging is hem zeer erkentelijk vanwege zijn inspanningen om twee wetenschapssecties samen te voegen. Ook heeft hij als onafhankelijke voorzitter van de kiescommissie voldoende draagvlak gecreëerd om het kiesproces binnen de vereniging fundamenteel te vernieuwen. Vanwege zijn grote betekenis voor de vereniging is hij in 2017 benoemd tot 'Member of merit'.

Inspiratie voor de jonge generatie van onderzoekers

Kalantar is niet alleen een uitmuntende onderzoeker, ook als docent heeft hij vele generaties studenten en jonge onderzoekers geïnspireerd. Vijftien promovendi zijn onder zijn begeleiding als promotor inmiddels met succes gepromoveerd. Zeven anderen zullen binnenkort volgen. Instituten die met deze onderzoekers werken, zijn onder de indruk van het hoge niveau van onderwijs dat ze hebben genoten en de uitstekende onderzoeksvaardigheden die hij ze heeft bijgebracht.

Zie ook: Nasser Kalantar verandert lood in kennis