Opinie Jan Willem Bolderdijk: Vleesvrije week - een recept voor verandering

Door: Jan Willem Bolderdijk

Veel Nederlanders zijn bezorgd over klimaatverandering en dierenwelzijn. Ze beseffen dat het dagelijkse stukje vlees op hun bord de boel er niet beter op maakt. Toch hebben we ons - inclusief ondergetekende - nog niet massaal opgegeven voor de Nationale Week Zonder Vlees. Zijn we dan toch niet zo bezorgd als we denken?

Vlees is nauw verweven met onze economie. Het eten van dieren ligt diep verankerd in onze cultuur en gewoonten. Vlees is, in weerwil van alle rationele argumenten, nog steeds de norm. Een bijzondere eigenschap van normen is dat ze de neiging hebben zichzelf in stand te houden. De meeste Amerikanen vinden klimaatverandering echt wel belangrijk. Ze onderschatten echter hoeveel anderen die mening delen, omdat er zo weinig over wordt gesproken. Als gevolg hiervan praten veel bezorgde Amerikanen zelf ‘nooit’ of ‘zelden’ over klimaatverandering met anderen: ze willen niet afwijken van de heersende norm, waarmee diezelfde norm in stand wordt gehouden.

Terug naar vlees. Steeds meer Nederlanders verminderen hun vleesconsumptie. Volgens sommige polls is de meerderheid flexitariër. Die maatschappelijke verandering is echter niet altijd zichtbaar. Dat is nu net het punt. Zolang ik (al dan niet ten onrechte) in de veronderstelling verkeer de enige flexitariër aan tafel te zijn, heb ik de neiging om me aan de heersende norm te houden: ik bestel een biefstuk in plaats van een vegetarische risotto. Ik wil mijn vleesetende tafelgenoten immers geen schuldgevoel bezorgen. Mijn tafelgenoten concluderen op hun beurt dat de vleesmaaltijd anno 2018 nog steeds volkomen normaal is.

Met andere woorden: mensen hebben de neiging zichzelf het zwijgen op te leggen zolang ze in de onterechte veronderstelling verkeren dat ze tot de buitenbeentjes zouden behoren. Het doorbreken van die vicieuze cirkel is de werkelijke winst van de Nationale Week Zonder Vlees. Hoeveel mensen deze week daadwerkelijk meedoen, is irrelevant. Feit blijft dat het initiatief veel media-aandacht heeft gecreëerd, dat een duidelijk signaal afgeeft: het verminderen van de vleesconsumptie is geen afwijking, maar een trend die steeds normaler en bespreekbaarder wordt.

Sommigen zal een vleesvrije week niet ver genoeg gaan. Wat is een week zonder vlees op een heel mensenleven? Een vegetarische week laat bovendien onverlet dat achter de productie van eieren en kaas ook veel dierenleed schuilgaat. We hebben echter geleerd dat moraliseren irritatie kan oproepen bij vleeseters, in plaats van hen te inspireren. Die les is belangrijk om in het achterhoofd te houden. Immers, zoals Tobias Leenaert in zijn boek “How To Create a Vegan World” betoogt: als je als veganist of vegetariër dierenleed wilt verminderen, heeft het meer zin om je te focussen op de vraag: “hoe overtuig ik anderen?” in plaats van op: “hoe maak ik zelf de juiste keus”. Samengevat: als je als individu echt het verschil wilt maken, serveer je je vleesverslaafde vrienden tijdens deze vleesvrije week geen morele argumenten, maar een overheerlijke vegetarische quiche.

Dr. Jan Willem Bolderdijk is Associate Professor aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen en onderzoekt als psycholoog hoe mensen milieukeuzes maken .