De universiteit die zichzelf opnieuw uitvond

Historicus Klaas van Berkel presenteert op 27 oktober het tweede deel van de Universiteit van het Noorden, een driedelige geschiedenis van vier eeuwen Rijksuniversiteit Groningen. Centraal in het tweede deel (1876-1945) staat de transformatie van de universiteit naar een gemeenschap met meer dan duizend studenten, een proces dat ook tijdens de Duitse bezetting door ging.

Het had overigens weinig gescheeld of de historie van de RUG was in 1876 opgehouden. “Het leek erop dat het zou stoppen”, aldus Van Berkel over dat roerige jaar waarin de opheffing van de universiteit nabij was. Het boek volgt de ontwikkelingen van de redding in 1876 via een Tweede Gouden Eeuw rond 1900 en de crisisjaren tot het einde van de Duitse bezetting in 1945.

Klassieke universiteit

Na dat dramatische jaar werd in Groningen energiek een type universiteit opgebouwd die we inmiddels al niet meer kennen: de zogeheten klassieke universiteit. In deze gemeenschap maakten hoogleraren de dienst uit, hoefden studenten zich amper te bekommeren om de samenleving en werd aan wetenschappelijke kennis een moreel vormende functie toegekend. Het economisch klimaat van de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw drukte weer een stempel op dit herstel. “In een jaar waarin een tweede Nobelprijs naar Groningen is gekomen en na decennia van behoorlijke voorspoed na 1945 vergeten we gemakkelijk dat omstandigheden ook heel anders zijn geweest voor Nederlandse universiteiten.”De Universiteit van het Noorden leest hier als een algemene Nederlandse universiteitsgeschiedenis.  

Drieluik voltooid in 2020

Het eerste deel van De Universiteit van het Noorden werd in september 2014 overhandigd aan rector magnificus Elmer Sterken. In dat jaar vierde de universiteit haar vierhonderdjarig bestaan. Dat eerste deel verhaalt hoe de Middeleeuwse Aduarder Kring uitgroeide tot een universiteit die diep in de negentiende eeuw bijna bezweek aan onder meer dalende studentenaantallen. Deel drie over de laatste zeventig jaar zal verschijnen in 2020. Van Berkel zal in dat laatste deel ook de recente jaren opnemen met speciale aandacht voor de groeiende internationalisering van het Groningse universiteitsleven. Van Berkel: “We zien de laatste jaren dat de universiteit opnieuw iets doet wat zij door de eeuwen heen herhaaldelijk heeft gedaan: zichzelf opnieuw uitvinden.”

Klaas van Berkel (1953) studeerde geschiedenis en filosofie in Groningen en is sinds 1988 verbonden aan de RUG. Hij schreef over de geschiedenis van de natuurwetenschap in Nederland sinds 1580, over de Groningse universiteit tijdens de Duitse bezetting en over de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (waarvan hij sedert 1997 lid is). Sinds 2008 bekleedt hij een naar de Groningse humanist Rudolf Agricola vernoemde leerstoel.

Meer informatie

Contact: Prof. Klaas van Berkel. De Universiteit van het Noorden is een uitgave van Uitgeverij Verloren uit Hilversum.