Ria Braam benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Op vrijdag 21 april 2017 ontving Ria Braam, hoogleraar Theoretische Chemie, een Koninklijke Onderscheiding uit handen van de heer M.J.F.J. Thijsen, burgemeester van de gemeente Tynaarlo. Zij werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

De uitreiking vond plaats in het Academiegebouw in Groningen, waar ter gelegenheid van haar emeritaat een afscheidssymposium werd georganiseerd.

Leidende rol in haar vakgebied

Als hoogleraar Theoretische Scheikunde bestudeert Ria Braam (Marum, 1951) de elektronenstructuur en daarmee verbonden eigenschappen van moleculen. Zij speelt al sinds 1985 een leidende rol in haar vakgebied en verwierf grote internationale bekendheid en respect. Minstens zo belangrijk is de manier waarop zij haar talenten op een breder gebied heeft ingezet: De realisatie van uiterst succesvolle onderwijs- en onderzoeksprogramma’s op Europees niveau, haar bijdrage gedurende een reeks van jaren aan de nationale en internationale computerinfrastructuur ten behoeve van de wetenschapsbeoefening in Nederland, en haar inzet voor de verbetering van de positie van vrouwen in de wetenschap. Met haar aimabele persoonlijkheid, heldere en onbevooroordeelde analyses, humor en gedrevenheid, weet zij mensen naar een gezamenlijk doel te brengen.

Grootschalige rekenfaciliteiten

Braams aanpak van de complexe chemische theorie is vanaf het begin van haar carrière uniek geweest: geen twijfelachtige benaderingen om snel te kunnen publiceren, maar consequent vasthouden aan de door haar gekozen fundamentele kwantummechanische uitgangspunten. Daarbij geholpen door haar overtuiging dat de ontwikkeling van steeds krachtiger computerfaciliteiten dit mogelijk zouden maken. De daarvoor benodigde geavanceerde rekenmethodes en programmatuur werden en worden door haar groep ontworpen en geïmplementeerd.

Braam speelde een leidende rol op zowel nationaal als internationaal niveau met de vernieuwing van grootschalige computerfaciliteiten. Krachtige reken- en data verwerkende faciliteiten zijn een must, niet alleen in de theoretische natuurwetenschappen, maar in alle takken van wetenschap en techniek. Veel toepassingen vereisen de krachtigste machines en grootste geheugens die beschikbaar zijn, vaak supercomputers genoemd. Voor de realisatie en beschikbaarstelling daarvan is een bundeling van krachten op nationaal en internationaal niveau noodzakelijk. In deze typische mannenwereld was Braam de eerste en ook nu nog enige vrouw die op grond van haar kennis en ervaring gevraagd werd diverse functies hierin te vervullen. Zij hield daarbij altijd het bredere kader en het algemeen belang in het oog en opereerde daarmee ver voorbij haar eigen belang als onderzoeker.

Europees onderzoeksnetwerk

Een belangrijk onderdeel van haar wetenschappelijke werk is Braams onderzoek naar magnetische wisselwerkingen in moleculen. Samen met een aantal Europese collega’s heeft zij een Europees onderzoeksnetwerk op dit terrein opgezet, dat leidende onderzoekers uit Frankrijk, Spanje, Duitsland en Nederland omvat. Door de recente grote ontwikkelingen in nanomaterialen en nanotechnologie is de relevantie van dit werk sterk gestegen en daarmee de belangstelling ervoor.

Op haar vakgebied is Braams publicatielijst aanzienlijk en de kwaliteit bijzonder hoog. Haar boek ‘Magnetische Interacties in Moleculen en Vaste Stoffen’, een handboek specifiek gericht op studenten, is een standaardwerk op haar vakgebied.

Uitzonderlijk is ook het grote aantal getalenteerde buitenlandse studenten die ze via onderwijsbeurzen de kans biedt om in Nederland een opleiding te volgen, dan wel voort te zetten. Haar pioniersrol - lange tijd de enige vrouwelijke onderzoeker in dit gebied - wordt ten volle erkend, zoals onder meer blijkt uit haar verkiezing tot lid van de prestigieuze International Academy of Quantum Molecular Science (IAQMS).

Europese onderwijsprogramma’s

Samen met andere Europese vakgroepen in de theoretische en computationele chemie speelde Braam ook een leidende rol in het opzetten van een Europees masterprogramma. Dit was verre van eenvoudig, want er waren oorspronkelijk meer dan 40 onderwijsgroepen bij betrokken. Op karakteristieke wijze, bescheiden maar volhardend, heeft zij een doorslaggevende rol gespeeld bij de realisatie van dit unieke project. Het masterprogramma is geselecteerd als Erasmus Mundus-master met een ruim beurzenprogramma, waarmee het voor haar mogelijk werd slimme jonge mensen ook van buiten Europa te selecteren die door hun sociaal-economische achtergrond weinig tot geen kansen voor een academische opleiding hebben. Zij staat erom bekend dat zij juist aan deze studenten veel aandacht besteedt, niet alleen voor de studievoortgang, maar vooral ook voor hun welzijn.

Vrouwen in de wetenschap

Braam heeft op verschillende manieren geprobeerd vrouwen betere kansen te geven om een wetenschappelijke carrière op te bouwen. Soms in een formele rol als lid van de selectiecommissie voor Rosalind Franklin Fellows of als mentor, maar vaak ook op eigen initiatief en altijd even gedreven. Zij fungeerde daarbij uiteraard ook zelf als rolmodel. Met subsidie en professionele steun van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) initieerde ze onder andere een intervisiesysteem voor vrouwelijke hoogleraren. Haar meest recente activiteit op dit gebied is de organisatie van FemEx-Nederland 2017 (22-25 juni). Een belangrijke doelstelling van deze bijzondere internationale wetenschappelijke conferentie is om vrouwelijke wetenschappers in de theoretische en computationele chemie bij elkaar te brengen.