Vijf genvariaties spelen grote rol bij ontstaan coeliakie

Vijf afwijkende genvariaties blijken een grote rol te spelen in het ontstaan van de auto-immuunziekte coeliakie. Deze variaties verklaren 18% van de genetische factoren die aanleiding geven tot coeliakie. Dit blijkt uit een grote studie onder leiding van genetici Cisca Wijmenga van het Universitair Medisch Centrum Groningen en Paul de Bakker van het UMC Utrecht. Met deze kennis is steeds beter te voorspellen bij wie coeliakie kan ontstaan. In totaal is nu ongeveer 48% van de genetica verklaard die kan leiden tot coeliakie. Deze studie is 20 april gepubliceerd in het toonaangevende Nature Genetics.

De genvariaties zijn gevonden in het HLA-gebied. De genen in dit gebied spelen een cruciale rol bij het afweersysteem. Vooral bij de herkenning van 'lichaamseigen' en 'lichaamsvreemde' elementen in het lichaam. Bij coeliakie was al lang bekend dat HLA-DQ2 gluten als lichaamsvreemd herkent. Bij veel auto-immuunziekten is aangetoond dat het hebben van een bepaald HLA-type de kans op het ontwikkelen van die ziekte beïnvloedt.

Mensen die de HLA-DQ2 variatie niet hebben, zullen nooit coeliakie krijgen, maar van de mensen die de HLA-DQ2 variatie wel hebben, krijgt slechts 5% ook daadwerkelijk coeliakie. Dat niet iedereen die drager is van de HLA-DQ2 variatie de ziekte ook daadwerkelijk krijgt, is belangrijk voor onderzoek. Dit kan namelijk gebruikt worden om nieuwe therapieën te ontwikkelen en voorspellingen te doen over wie coeliakie zal krijgen.

Vijf andere genvariaties

In hun onderzoek gingen Wijmenga en De Bakker na of er naast de reeds bekende HLA-DQ2 varianten, ook nog andere variaties zijn in het HLA-gebied die aan coeliakie bijdragen. Zij onderzochten hiertoe liefst 12.000 samples uit 6 eerdere studies met coeliakiepatiënten afkomstig uit vijf landen. Zij konden van 5 andere variaties in het HLA-gebied vaststellen dat deze ook bijdragen aan coeliakie. Samen verklaarden deze 5 genvariaties 18% van de genetica van coeliakie. Het tot nu toe bekende HLA-DQ2 draagt voor 23% bij aan de genetica voor coeliakie. Daarnaast zijn er reeds 40 genen bekend buiten het HLA-gebied die ongeveer 7% van de genetica bepalen waardoor ongeveer 30% van de genetische factoren van coeliakie reeds ontrafeld was. Deze nu bekend geworden variaties vergroten de beschikbare kennis hierover dus enorm.

Op dit moment zijn er ongeveer 25.000 mensen in Nederland bij wie coeliakie is vastgesteld. Het werkelijke aantal mensen met coeliakie is waarschijnlijk veel hoger omdat de klachten niet altijd direct herkend worden.

Bron: persbericht UMCG