'A Life of the Mind' in de binnenstad van Groningen

Bizar druk had Professor Steve Mason (University of Aberdeen) het in zijn vier maanden in Groningen. Als eerste Dirk Smilde Fellow van het Qumran Instituut aan de faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap had hij zijn handen vol aan zijn studenten back home, lezingen, boekrecensies, seminars van het Qumran Instituut en - tot zijn eigen verbazing - interviews met Nederlandse journalisten. Zo vol dat hij nauwelijks is toegekomen aan het verder vertalen van zijn favoriete onderwerp: Flavius Josephus, de historicus en meester-verteller uit de 1^e eeuw na Christus die de bron vormt voor onze interpretaties van de bijbel. Mason geeft de indruk zich niet voor niets zo thuis te voelen bij Josephus: de ancient historian uit de moderne tijd blijkt zelf ook een rasverteller te zijn.

Flavius Josephus

Mason kwam door eerdere onderzoeken terecht bij Flavius Josephus. Deze productieve historicus schreef 30 boekdelen vol met verhalen over zijn eigen tijd, met een integrale hervertelling van het Oude Testament, en over de Joods-Romeinse oorlog uit 66 na Christus. Van de 30 delen heeft Mason nu, samen met zijn team dat een wereldwijde samenstelling kent, 15 delen uit het Grieks naar het Engels vertaald. “Josephus is een verteller. En hij beschermt ongetwijfeld mensen in zijn verhalen. Maar wie en waarom, en bovenal: hoe weet je dat hij dat doet, en waar? En hoe ga je daar dan mee om?” Mason praat vol enthousiasme over Josephus van wie lange tijd werd betwijfeld, gezien de hoeveelheid geschriften en zijn opvoeding, of hij wel zelf alle teksten had geschreven.

Groningen niet te vergelijken

Groningen kon voor Mason al snel niet meer stuk. “De collegialiteit is ongelooflijk. Nergens heb ik mij zo welkom gevoeld, trof ik zo’n “generosity” onder collega’s en heb ik in zo’n échte academische stad gewoond. Het is niet te vergelijken met andere universiteitsteden die ik ken: collega’s praten vrij met elkaar over hun eigen onderzoek, met belangstelling en zonder afgunst.” Mason is vooral te spreken over de beschermde en toch prikkelende sfeer waarin de seminars van het Qumran Instituut plaatsvonden. “Na afloop gingen we gewoon door, en aten en dronken samen. We spraken over ideeën, zoals dat in een academische omgeving ook moet zijn.”

De eerste aanwijzing dat Groningen een stimulerende academische omgeving bood, had Mason twee jaar geleden al gekregen toen professor Mladen Popović van het Qumran Instituut op een dag op zijn stoep in Aberdeen stond om, uit pure interesse, over zijn onderzoek te praten. Dagen hebben ze gesproken, met als enige onderbrekingen de onderwijstaken van Mason. Hij had nog nooit eerder zoiets meegemaakt, dus toen Popović hem vroeg om als Dirk Smilde Fellow in Groningen aan te treden aarzelde hij geen moment.

Nederlandse interesse in wetenschap uniek

Steve Mason verbaast zich nog steeds over de aandacht die wetenschap in Nederland krijgt. Hij is onder meer geïnterviewd door de NRC. “Weet je dat die een echte wetenschapsbijlage hebben, en dat ze echt geïnteresseerd waren in mijn onderzoek? Belangstelling voor geesteswetenschappen is in Canada ondenkbaar. Hooguit verschijnt er eens een bericht over een doorbraak in medische onderzoeken.” Hij vindt een onafhankelijke ‘life of the mind’ belangrijk. "De universiteit is een prachtige omgeving waar je fundamenteel onderzoek kunt doen, en dat daar publieke belangstelling en steun voor is, is een prachtige match tussen wetenschap en maatschappij. Het is erg bijzonder dat de Dirk Smilde fellowship mogelijk wordt gemaakt dankzij private steun; een mooi teken van de grote waarde van wat hier gebeurt."

Dirk Smilde Scholar Bernie Hodkin

De Amerikaanse PhD-student Bernie Hodkin (22) meldde zich direct aan zodra bekend was dat er een Dirk Smilde Scholarship beschikbaar was die haar in de gelegenheid stelde om drie maanden met Steve Mason te kunnen samenwerken. “Steve is niet alleen uniek in zijn onderzoeksveld,” zegt ze, “Hij is ook productief en geeft je nieuwe openingen voor je eigen onderzoek door kritisch te zijn op de vragen die je stelt.” Ook zij is verbaasd over de open sfeer in de seminars. “Elke vraag die ik gesteld kreeg kon ik gebruiken om mijn onderzoek scherper neer te zetten. We stelden vragen om te helpen, niet om af te breken.”

Hodkin verbleef van februari tot en met mei in Groningen. Haar onderzoek, dat ze gaat voortzetten aan het Jewish Theological Seminary in New York, behandelt de Rabbijnse teksten in een periode die een 400 jaar later ligt dan het veld van Mason. Het keerpunt in de probleemstelling van haar onderzoek vormde voor haar het hoogtepunt van haar verblijf. Niet dat ze vast zat, maar Mason liet haar met andere ogen kijken naar de waarde van haar onderzoek. Ging ze akkoord met ‘oké’, of wilde ze schitteren?

Ze vond het opvallend hoe werk en privé hier in balans is. “Het wordt als heel normaal gezien dat je een persoonlijk leven wilt hebben,” zegt ze, toch voorzichtig alsof ze nog niet weet of dat goed of slecht is. En ook bijzonder: afspraak is hier ook echt afspraak. Waar ze in de US haar avonden driedubbel vol boekte, omdat er toch altijd een paar afspraken afvielen, leverde dat in Groningen af en toe vervelende situaties op, zegt ze. Hodkin bracht afgelopen zomer door in Berlijn om Duits te leren, en volgde hier een cursus Nederlands. “Als je als wetenschapper verder wilt moet je wel je kansen vergroten en niet de taal een obstakel laten zijn.”

Tips voor opvolgers

Voor de eerste ontvangers van de Dirk Smilde Fellowship en Scholarship is hun periode in Groningen vooral persoonlijk van grote betekenis geweest. Toch wil Hodkin wat praktische tips kwijt voor een volgende buitenlandse student die hier voor een korte tijd is: regel je visum vóór je hier komt, de Nederlandse bureaucratie is zelfs star in hun bereidheid tot uitleg geven. En weet dat vrijwel alles wat met geld te maken heeft, zoals het opladen van je OV chipkaart, rechtstreeks verbonden is aan je bankrekening. Wat lastig is als je alleen creditcards hebt meegenomen. Op haar laatste dag gaat ze nog even naar het Groninger Museum. “Er is hier zó veel te doen dat ik daar nog helemaal geen tijd voor heb gehad. Maar weggaan zonder het museum te hebben gezien, nee dat gaat echt niet!”