Prominentere rol voor burgers en maatschappelijke organisaties in innovatietrajecten

Burgers en maatschappelijke organisaties zijn nieuwe partners waarmee industrie, wetenschap en overheid in gesprek moeten gaan over nieuwe technologieën zoals nanotechnologie. ‘Daar ligt momenteel een kans om in onze samenleving meer inzicht te krijgen in wat die opkomende technologieën kunnen betekenen, op basis waarvan vervolgens een meer geïnformeerde besluitvorming kan plaatsvinden’, zegt Lotte Krabbenborg die op 29 november 2013 haar proefschrift verdedigt aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Dat participatie van burgers en maatschappelijke organisaties actueel is, blijkt ook uit het Europese R&D kaderprogramma Horizon 2020, dat volgende maand verschijnt, en aandacht besteedt aan deze thematiek onder de slogan Responsible Research and Innovation.

In haar proefschrift maakt Krabbenborg echter duidelijk dat de benodigde interactie niet zonder meer te realiseren is. Nieuw opkomende technologieën worden gekenmerkt door beloftes, bijvoorbeeld over beter voedsel of goedkopere gezondheidszorg, terwijl het tegelijkertijd onzeker is wat er daadwerkelijk gerealiseerd kan worden. Waar je het met elkaar over moet hebben, is dus niet altijd direct duidelijk. Maar er zijn mogelijkheden, laat de promovenda zien.

Informatie delen

Een belangrijke voorwaarde is dat technologie-ontwikkelaars meer dan nu bereid zijn om informatie over hun lopende activiteiten, overwegingen en dilemma’s te delen. Zo kan gezamenlijk onderzocht worden welke problematische aspecten zich kunnen aandienen. Een voorbeeld dat Krabbenborg in dat kader onderzocht heeft, is dat van de milieuorganisatie Environmental Defense Fund die samen met chemieconcern DuPont op basis van vertrouwelijke kennisname van enkele productieprocessen een risicoprotocol ontwierp voor nanomaterialen.

Een ander voorbeeld is hoe sociale wetenschappers scenarioworkshops organiseerden waarin nanotechnologie-ontwikkelaars en eindgebruikers uitgedaagd werden om te reageren op elkaars vooronderstellingen, verwachtingen en activiteiten.

Publieke sfeer

Idealiter zal het debat over nieuwe technologieën een normaal onderdeel worden van de publieke, openbare sfeer in onze samenleving. Krabbenborg: ‘De infrastructuur hiervoor is aanwezig. Media zoals kranten, TV, websites, Twitter, blogspots, etc. geven ons de mogelijkheid om direct of indirect met elkaar in discussie te gaan over kwesties die het samenleven betreffen. Maar het vergt nog wel een leerproces, van alle partijen, om dit ook voor nieuwe technologieën te doen.’

Gemiste kans

Bovendien leidt meer interactie niet automatisch tot een meer geïnformeerde besluitvorming, waarschuwt de onderzoekster. D e recent georganiseerde Maatschappelijke Dialoog Nanotechnologie is een voorbeeld van een gemiste kans.

‘Hoe kwam dat? In de aparte projecten werd een breed scala aan kwesties aan de orde gesteld, maar slechts een deel werd later zichtbaar in de publieke rapportages. De speciaal ingestelde commissie was in haar evaluatie vooral geïnteresseerd in het creëren van zichtbaarheid en het bereiken van zoveel mogelijk mensen, en minder in de inhoud. Achteraf moet je constateren dat de dialoog, ondanks goede bedoelingen, op dat punt tekort schoot.’

Curriculum Vitae

Lotte Krabbenborg (Groenlo, 1980) studeerde aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht. Ze verrichtte haar onderzoek aan de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen bij de basiseenheid Science and Society Group. Haar promotieonderzoek was onderdeel van het landelijke R&D Consortium NanoNed (nu NanoNextNL), afdeling Technology Assessment.

Haar begeleiders zijn prof. dr. M.P. Gerkema, prof. dr. Arie Rip, dr. H.A.J. Mulder en dr. H.J. van der Windt. De titel van haar proefschrift luidt: ‘Involvement of civil society actors in nanotechnology: creating productive spaces for interaction’.

Sinds oktober 2012 is Krabbbenborg werkzaam als postdoc aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Meer informatie: Lotte Krabbenborg, e-mail: L.Krabbenborg science.ru.nl