‘We willen de schrijvers van de Dode Zeerollen een hand geven’

Alfa- en bètawetenschappen ontmoeten elkaar in een zoektocht naar de schrijvers van de Dode Zeerollen. Met behulp van kunstmatige intelligentie is het mogelijk de individuele hand te herkennen van de mensen die 2000 jaar geleden deze manuscripten schreven en kopieerden. ‘We willen deze mensen letterlijk en figuurlijk een hand geven’, aldus Mladen Popović, directeur van het wereldvermaarde Qumran Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen. Daarvoor zoekt hij bovendien de steun van het brede publiek via een crowdfundingactie.

De Dode Zeerollen behoren tot de belangrijkste archeologische vondsten ooit. Halverwege de vorige eeuw werden in de grotten rond Qumran bijna duizend manuscripten ontdekt uit de tijd vóór en rond het begin van onze jaartelling. Ze bieden een unieke inkijk in het ontstaan van wat later de Bijbel is gaan heten. ‘De inhoud van de rollen weten we’, vertelt Mladen Popović, ‘maar we willen ook de wereld achter de geschriften kennen. Wie schreef welke tekst of tekstdelen? En hoe zat die schrijverscultuur in elkaar? Daarmee komen we in zekere zin bij de bronnen van onze cultuur.’ Popović is directeur van het Qumran Instituut in Groningen waar al decennialang onderzoek wordt gedaan naar de manuscripten.

Leer MONK lezen

Om antwoord te vinden op zijn vragen werkt hij samen met Lambert Schomaker, de wetenschappelijk directeur van het Artificial Intelligence Institute van de RUG. Daar is een systeem ontwikkeld voor de ontsluiting van historische en handgeschreven archieven: MONK. Ook alle fragmenten van de Dode Zeerollen zijn ingevoerd. MONK moet nu leren letters, woorden en handschriften te herkennen. Popović: ‘Monk ziet meer dan je met het oog kunt zien. Het systeem houdt bijvoorbeeld ook rekening met spierkracht, penvoering, het materiaal dat gebruikt is. Op die manier kun je de unieke kenmerken van een schrijver op het spoor komen.’

Crowdfunding

Met hun onderzoek willen Popović en Schomaker nadrukkelijk een breed publiek bereiken en betrekken. ‘We merken hoeveel belangstelling er is voor de Dode Zeerollen en hun geschiedenis. Via crowdfunding hopen we niet alleen geld bij elkaar te brengen om dit project sneller van de grond te krijgen, we hopen ook dat mensen zich deelgenoot gaan voelen van wat we doen.’

Het doelbedrag dat Popović via de site www.rugsteunt.nl wil ophalen is € 20.000. ‘Elke donatie is daarbij van belang. Ook een klein bedrag helpt ons verder om zoveel mogelijk documenten te analyseren en een solide database van letter- en woordstijlen op te zetten.’

Huiskamerlezing

Afhankelijk van de hoogte van de gift, krijgen donateurs ook wat terug. Een op de MONK analyse gebaseerde afbeelding van een letter uit de Dode Zeerollen, bijvoorbeeld, een middag zelf teksten analyseren, of een huiskamerlezing door Mladen Popović.

De crowdfunding actie van Mladen Popović is een initiatief van het Ubbo Emmius Fonds van de Rijksuniversiteit Groningen. Als eerste universiteit in Nederland heeft de RUG een eigen crowdfunding platform opgericht: www.rugsteunt.nl. Via dit platform wist Arctisch ecoloog Maarten Loonen afgelopen voorjaar ruim € 23.000 in te zamelen voor zijn onderzoek naar de Noordse stern.

Unieke tentoonstelling

De Dode Zeerollen zijn momenteel ook in het echt te zien. Tot en met 5 januari 2014 is er in het Drents Museum een unieke tentoonstelling te zien rond de rollen, waarvan Mladen Popović curator is.

Meer informatie: Prof. dr. Mladen Popović, directeur Qumram Instituut