26,9 miljoen voor onderzoek naar moleculaire zelfassemblage

Het onderzoeksproject Functionele Moleculaire Systemen van de Radboud Universiteit Nijmegen, Technische Universiteit Eindhoven en Rijksuniversiteit Groningen, krijgt 26,9 miljoen euro subsidie. Het project is een van de zes projecten die een Zwaartekrachtsubsidie krijgen van NWO. Het ministerie van OCW en NWO maakten dat vandaag bekend.

Het Research Centre for Functional Molecular Systems is het resultaat van een alliantie van de drie grote boegbeelden van het Nederlandse organische chemie-onderzoek: Bert Meijer (Eindhoven en Nijmegen), Roeland Nolte (Nijmegen) en Ben Feringa (Groningen). Centraal in de realisatie van het project staan drie topinstituten van de drie universiteiten. Dat zijn het Instituut voor Complexe Moleculaire Systemen (ICMS) in Eindhoven, het Instituut voor Moleculen en Materialen (IMM) in Nijmegen en het Stratingh Institute for Chemistry in Groningen.

De ambitie is om complete controle te krijgen over moleculaire zelfassemblage, bijvoorbeeld om nanomotoren te maken en dynamische biomaterialen voor weefselreparatie in het lichaam, en om grip te krijgen op efficiënte meervoudige katalyseprocessen zoals die in cellen plaatsvinden.

Spannende chemie

‘Als uiteindelijke doel kun je het bouwen van kunstmatige moleculaire systemen en materialen zien die autonome functies kunnen uitvoeren. Je moet daarbij denken aan materialen die zichzelf kunnen vermeerderen, herstellen of zelfstandig bewegingen kunnen uitvoeren', zegt de Groningse chemicus prof. dr. Ben Feringa. ‘Het beheersen van de zelf-assemblage en het dynamisch gedrag van moleculen op een manier zoals dat gebeurt in een levende cel, en dat vervolgens uitbuiten in kunstmatige systemen; als dat eenmaal lukt, opent zich een geheel nieuwe chemische wereld.’

Feringa is een van de meest succesvolle natuurwetenschappers in Nederland en heeft een indrukwekkend cv: winnaar van een Spinoza-premie, Akademie-hoogleraar en vice-president van de KNAW. ‘Ik ben heel erg trots dat deze samenwerking gehonoreerd is, terwijl de concurrentie binnen het Zwaartekracht-programma enorm was. De toekomstige chemie die wij met deze drie groepen gaan ontwikkelen, wordt hele spannende chemie.’

Begrip van wat het leven is

Ook Jan van Hest, hoogleraar Organische chemie aan de Radboud Universiteit, spreekt van een grote uitdaging. ‘Een heel belangrijke nieuwe stap voor de chemie,’ zegt hij. ‘Dit zal leiden tot meer begrip van wat het leven is en tot chemie die past bij wat er in het lichaam zelf gebeurt. Denk aan hoe het lichaam cellen repareert en ervoor zorgt dat de juiste stof op de juiste plek komt op het juiste moment. We willen de complexiteit van die dynamiek fundamenteel begrijpen. Over een jaar of vijf à tien zal dat leiden tot een vooruitgang die maatschappelijk belangrijk is.’

Moleculaire revolutie

Hoofdaanvrager van het project is Bert Meijer, hoogleraar Organische Chemie in Eindhoven. ‘Met deze honorering door NWO krijgen we alle mogelijkheden om onze leidende positie in de wereld te verstevigen in het relatief nieuwe vakgebied van zelfassemblage van moleculaire systemen met meerdere componenten. Samen zullen we het gebied ontwikkelen, vorm geven en de vele functionele mogelijkheden ontginnen. Onze internationale positie zal leiden tot een grote aantrekkingskracht op talent.’

Zwaartekracht: investering van 167 miljoen in Nederlands toponderzoek

Het programma Zwaartekracht is de opvolger van de ‘Dieptestrategie onderzoeksscholen’, waarvoor in 1998 de laatste toekenningen zijn gedaan. Met Zwaartekracht geven OCW en NWO nu een nieuwe impuls aan samenwerking op het hoogste wetenschappelijke niveau. Zes onderzoeksteams van topwetenschappers van verschillende Nederlandse universiteiten krijgen geld om de komende tien jaar samen excellente wetenschappelijke onderzoeksprogramma’s op te zetten. Minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap stelt hiervoor 167 miljoen euro beschikbaar.

‘Met dit onderzoek stimuleren wij onderzoek dat tot de wereldtop behoort of de potentie ervoor heeft’, aldus Bussemaker. ‘Vrij en onafhankelijk onderzoek is van groot belang om doorbraken te kunnen forceren in grote maatschappelijke vraagstukken.’