Algorithms for radio interference detection and removal

Promotie: dhr. A.R. Offringa, 11.00 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Algorithms for radio interference detection and removal

Promotor(s): prof.dr. A.G. de Bruyn, prof.dr. S. Zaroubi, prof.dr. M. Biehl

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Storingsbronnen rond LOFAR-telescoop kunnen met succes worden weggefilterd

Toen enkele jaren geleden de plannen voor de aanleg van de LOFAR-supertelescoop bekend werden gemaakt, schreef het wetenschapsblad Nature een lovend commentaar over dit initiatief. Een ding was jammer, zei de schrijver: de uiterst gevoelige radiotelscoop werd gebouwd in en rond Nederland, een zeer drukbevolkt gebied vol storingsbronnen. André Offringa promoveert op een succesvol onderzoek naar technieken om de storingen weg te filteren. De keuze om LOFAR in Nederland te bouwen, was een goede, concludeert hij.

In zijn onderzoek keek Offringa naar de invloed van storing door menselijke apparatuur op radioastronomie. Radiosterrenwachten zoals Westerbork kunnen de hemel met een enorme gevoeligheid en resolutie in kaart brengen. Vaak bestaan zulke sterrenwachten uit een aantal grote schotelantennes. Echter, nieuwe technologische ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat op lage frequenties vele kleine antennes efficiënt gecombineerd kunnen worden tot een grote schoteltelescoop. LOFAR is een nieuwe, deels-Nederlandse supertelescoop die gebruik maakt van dit principe. Deze telescoop bestaat uit tientallen velden gevuld met vele antennetjes, verspreid over Nederland en omringende landen. Het centrum van LOFAR bevindt zich in de buurt van het Drentse dorp Exloo.

Radiotelescopen worden meestal in zeer afgelegen gebieden geplaatst, omdat menselijke apparatuur storing veroorzaakt. Het bouwen van een radiotelescoop op afgelegen locaties is echter niet goedkoop. LOFAR is een nieuwe weg ingeslagen en bevat antennevelden op diverse plaatsen in ons drukbevolkte land. Een belangrijke vraag was daardoor of de storing van menselijke apparatuur niet schadelijk zou zijn voor LOFAR-observaties.

In dit proefschrift beantwoordt hij deze vraag. Hij ontwierp volledig geautomatiseerde technieken om storing te verwijderen. Met deze nieuwe technieken wordt de storing op zeer accurate wijze gescheiden van het hemelsignaal. Offringa analyseert de gefilterde data en concludeert dat, na toepassing van deze technieken, we in staat zijn om zeer gevoelige hemelkaarten te maken met LOFAR. Daarmee lijkt het dus een goede keuze geweest te zijn om LOFAR in Nederland te bouwen.

Zie ook: Nature (http://www.nature.com/news/radio-array-starts-work-1.9762)

André Offringa (Hardenberg, 1982) studeerde informatica in Groningen. Het onderzoek werd uitgevoerd bij het Kapteyn Instituut voor Sterrenkunde van de RUG. Offringa gaat verder als postdoc onderzoeker bij de Australian National University.