Computersimulatie groepsgedrag verklaart maatschappelijke kwesties

Kun je een bankrun voorzien, en misschien voorkomen? Of: hoe kun je stimuleren dat een maatschappij steeds duurzamer gaat denken? Dit gaat niet alleen om individueel menselijk gedrag, maar vooral om hoe mensen elkaar onderling beïnvloeden. Onderzoekers van het nieuwe GCSCS-expertisecentrum van de Rijksuniversiteit Groningen weten complexe groepsdynamieken te modelleren en te verklaren. Als kenner van kuddegedrag, zal op het openingssymposium op 15 juni een bioloog hoofspreker zijn.

Op het symposium van het Groningen Center for Social Complexity Studies (GCSCS) komen de sprekers uit uiteenlopende disciplines als economie, bedrijfskunde, sociologie, evolutionaire studies, ruimtelijke wetenschappen en kunstmatige intelligentie (zie ook het programma van het symposium).

Onvoorspelbare situaties

‘Als veel mensen elkaar voortdurend beïnvloeden kunnen soms onvoorspelbare situaties ontstaan,’ zegt Wander Jager, GCSCS-directeur en gedragswetenschapper aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde. ‘Vaak zijn deze situaties onschuldig of zelfs wenselijk, zoals ontwikkelingen in de mode en het ontstaan van democratiseringsbewegingen. Maar soms ontwikkelt groepsgedrag zich ook in een ongewenste richting, zoals bij rellen, extremisme en het uitputten van natuurlijke hulpbronnen. Dit kunnen we nu beter begrijpen en dus helpen sturen.’

Grote groep ‘robotjes’

‘Waar gaat het heen met de maatschappij is een universele vraag, waarbij onvoorspelbaarheid ons altijd in de weg zat,’ aldus Jager. ‘Inzichten uit de gedragswetenschap waren tot nu toe alleen momentopnames, en gingen over individuen. Maar wat we nu dankzij informatietechnologie kunnen doen, is het toevoegen van menselijke interactie en de tijdfactor. Je moet voor je zien dat je allemaal robotjes programmeert met daarin theorie over individueel menselijk gedrag. Vervolgens voeg je die in een simulatie samen tot een (hele) grote groep, en dan kijk je wat er in die dynamiek gebeurt.’

Rommel op straat

Inzichten die via de simulaties worden verkregen zijn van grote waarde voor de wetenschap, maar ook zeker voor beleidsmakers bij de overheid of in het bedrijfsleven. ‘Als je de sociale dynamiek begrijpt van bijvoorbeeld een publiek debat, een mensenmenigte of een consumentenmarkt, dan kun je daar op ingrijpen en daarvoor het goede moment bepalen,’ aldus Jager. ‘Wanneer gaat populisme omslaan in gewelddadig extremisme? En kun je dat voorkomen? Maar ook zoiets als een afvalprobleem kun je beter begrijpen via een simulatie: wat is bij rommel op straat voor mensen een omslagpunt dat ze ook zelf niet meer opruimen en er zelfs meer troep bij gaan gooien? Met deze inzichten kan een stadsbestuur de reinigingsdienst optimaliseren.’

Kuddegedrag

Biologen die gespecialiseerd zijn in kudde- of zwermgedrag, leveren een belangrijke bijdrage aan het expertisecentrum GCSCS. Jager: ‘Bijenkolonies zijn bijvoorbeeld heel efficiënt. Als één bij een interessant bloemenveld ontwaart, is het de onderlinge interactie die ervoor zorgt, dat binnen no-time de zwerm het weet en erop af gaat. Nu zijn bijen heel wat minder complex dan mensen, maar toch kun je het vergelijken met bijvoorbeeld een bankrun: de dreiging van een omvallende bank, wordt momenteel via twitter razendsnel verspreid, waarna mensen actie ondernemen en hun geld opnemen.’

Noot voor de pers

- Contact: Wander Jager
- Website GCSCS