Ook middlemanagement lijdt aan zelfoverschatting

Niet alleen in de top van bedrijven, maar ook in lagere echelons overschatten leidinggevenden zichzelf. Dat leidt tot een verstoorde werkrelatie met medewerkers en conflicten op de werkvloer, wat weer ten koste gaat van de effectiviteit van deze managers. Dat blijkt uit onderzoek van Niels van der Kam, die op 14 juni 2012 promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Zelfoverschatting in het middlemanagement is een fenomeen waarnaar weinig empirisch onderzoek is verricht. Het wordt volgens Van der Kam deels veroorzaakt door de druk die de leidinggevenden van onder- en bovenaf voelen, deels hangt het samen met gezonde ambitie. ‘Dat we denken dat we meer kunnen is een activerend mechanisme. Dat geeft ons een prikkel om ergens aan te beginnen.’

Pocher

Het is een van de dankbaarste gespreksonderwerpen bij de koffieautomaat: het functioneren van de chef. Het lijkt bijna wel alsof de functie is uitgevonden om een mikpunt te hebben voor alle onvrede. Maar dat leidinggevenden zo vaak kritiek krijgen heeft ook wel een zekere grond, ontdekte Van der Kam: ‘Een deel van de managers overschat zichzelf. Zij blazen hoog van de toren. Aanvankelijk kan dat nog indruk maken, maar al snel merken de ondergeschikten dat hij of zij de verwachtingen niet kan waarmaken en vinden ze hun chef een pocher.’

Prestaties

Van der Kam onderzocht het fenomeen op de werkvloer bij twee grote instellingen, een onderwijsinstelling en een GGz-instelling. Hij heeft geen aanleiding te veronderstellen dat de situatie in het bedrijfsleven anders zal zijn. Hij toetste of een te positief beeld bij leidinggevenden over hun eigen leiderschapsgedrag hun werkrelaties met medewerkers en vervolgens hun prestaties beïnvloedt. En verder keek hij hoe die zelfoverschatting bij leidinggevenden zich in de loop van de tijd ontwikkelde. Dat is voor een onderneming van belang, want een te rooskleurig zelfbeeld van de manager heeft direct gevolgen voor de prestaties van de leidinggevende.

Negatieve spiraal

Van der Kam: ‘Zelfoverschatting bepaalt de werkrelatie tussen de leidinggevende en zijn afzonderlijke medewerkers. Het verstoort die relatie. Vooral medewerkers die extravert van aard zijn, hebben de minder neiging zich de benen uit het lijf te lopen voor zo’n chef. Dat werkt een negatieve spiraal in de hand.’ Zo blijkt uit de studies onder teamleiders dat zelfoverschatting gerelateerd is aan kwalitatief lagere uitwisselingsrelaties tussen leidinggevenden en medewerkers. Verder blijkt dat zichzelf overschattende leidinggevenden conflicten krijgen met hun medewerkers waardoor zij minder presteren.

Zelfbescherming

Het lijkt een oplossing om bescheiden mensen in dat soort functies te benoemen, maar dat werkt niet per definitie. Zelfoverschatting kan namelijk ook voortkomen uit zelfbescherming. Het is een manier om met de druk op en de hoge verwachtingen ten aanzien van leidinggevenden en leiderschap om te gaan. Bovendien bestaat het risico dat leidinggevenden, zeker wanneer zij hoger in de organisatie komen, juist door hun positie minder vaak of minder eerlijke feedback krijgen, waardoor een te positief zelfbeeld niet gecorrigeerd wordt.

Coureur

Van der Kam benadrukt dat zelfoverschatting niet alleen maar een slechte eigenschap is. ‘Bijna iedereen overschat zichzelf. We vinden onszelf al gauw een briljant coureur. Dat is ook niet erg, het is een activerend mechanisme dat we denken dat we meer kunnen. Het geeft ons een prikkel ergens aan te beginnen. Tegelijk moet je vaststellen dat we mensen die zichzelf overschatten niet aardig vinden.’

Curriculum

 Niels van der Kam (Hillegom, 1975) studeerde arbeids- en organisatiepsychologie aan de RUG. Hij verrichtte zijn promotieonderzoek aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde. Inmiddels is hij werkzaam in het management van het Groningse VCD Business Intelligence. Zijn proefschrift is getiteld ‘Leader Self-enhancement: an Interpersonal Approach’. Zijn promotoren zijn prof.dr. Gerben van der Vegt, prof.dr. Onne Janssen en prof.dr. Janka Stoker.

Noot voor de pers

Contact: Niels van der Kam: n.a.van.der.kam rug.nl