Nieuwe onderzoeksmethode biedt asielkinderen houvast in procedure

Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen hebben een methode ontwikkeld om het ontwikkelingsbelang van kinderen op een betrouwbare manier vast te stellen. De methode kan onder meer worden ingezet wanneer wordt overwogen een kind in een pleeggezin onder te brengen, maar ook in asielprocedures. Orthopedagoge Elianne Zijlstra: ‘De methode laat duidelijk zien of maatregelen voldoende rekening houden met het ontwikkelingsbelang van het kind. In asielprocedures wordt daaraan nog vrijwel altijd voorbij gegaan.’ Zijlstra promoveert 14 mei 2012 op het onderzoek.

Het Internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK) bepaalt dat bij alle maatregelen die kinderen raken, het belang van het kind voorop moet staan. Dat geldt voor openbare instellingen, bedrijven, overheden, de rechterlijke macht, enzovoort. Professionals interpreteren het ‘belang van het kind’ echter verschillend. Zijlstra ontwikkelde daarom een model dat de belangrijkste opvoedings- en ontwikkelingsvoorwaarden in kaart brengt. Niet eerder was er een methode beschikbaar die zo duidelijk vaststelt of beslissingen in ‘het belang van het kind’ zijn.

Betrouwbare vragenlijst

De door Zijlstra ontwikkelde vragenlijst, BIC-Q genoemd, brengt de voorwaarden voor optimale ontwikkeling van kinderen in kaart. Dit zijn bijvoorbeeld adequate verzorging, veiligheid, educatie, affectie, stabiliteit van levensomstandigheden en toekomstperspectief. De kwaliteit en betrouwbaarheid van de vragenlijst werd getoetst in een groep asielkinderen. Het bleek dat getrainde professionals, onafhankelijk van elkaar, tot eenzelfde beoordeling komen van de situatie waarin deze kinderen verkeren. De methode is daarmee betrouwbaar voor gebruik bij asielkinderen. Inmiddels heeft ook de Raad voor de Kinderbescherming de methode in haar grondslagen overgenomen, voor gebruik in civiele en strafrechtelijke zaken.

Hoop voor asielkinderen

Met behulp van de ontwikkelde vragenlijst werden de afgelopen jaren al 150 rapporten opgesteld ten behoeve van asielprocedures. Hierin werd geadviseerd bij welk besluit het ‘belang van het kind’ het meest gediend leek: terugkeer naar het land van herkomst of voortgezet verblijf in Nederland. Zijlstra: ‘In het Nederlandse vreemdelingenrecht spelen de rechten van het kind tot nu toe eigenlijk geen rol. Nederland lapt daarmee het IVRK aan haar laars. Toch waren onze rapporten van invloed: in meerdere zaken mochten gezinnen, op basis van onze rapportages, een nieuwe aanvraag voor een verblijfsvergunning doen. Kinderrechten lijken dus toch een rol te gaan spelen in asielprocedures.’

Depressieve kinderen

Uit de vragenlijsten blijkt dat veel van de onderzochte asielkinderen ernstige psychische problemen hebben. Zij zijn angstig, hebben depressieve klachten, stemmingsstoornissen en lichamelijke klachten. Dit komt doordat hun veelal getraumatiseerde ouders niet goed voor ze kunnen zorgen, doordat de gezinnen vaak van het ene naar het andere opvangcentrum verhuizen, weinig leefruimte hebben en vooral doordat ze vaak jarenlang niet weten waar hun toekomst ligt, aldus Zijlstra. ‘Typerend voor deze kinderen is dat zij in zichzelf gekeerd raken. Het lijkt alsof ze weinig problemen hebben, maar schijn bedriegt. Hun problemen verdienen serieuze aandacht.’

Expertisecentrum

Aan de Rijksuniversiteit Groningen wordt op dit moment – met steun van de Stichting tot Steun Nederland – een expertisecentrum voor kinderen en vreemdelingenrecht opgericht, dat rapportages verzorgt ten behoeve van asielprocedures. Elianne Zijlstra’s co-promotor Margrite Kalverboer geeft leiding aan het centrum, waarin juristen en gedragswetenschappers samenwerken. ‘Eigenlijk hoort de uitvoering van de rapportages niet aan een universiteit thuis,’ aldus Kalverboer. ‘Zoals de Raad voor de Kinderbescherming waakt over het belang van kinderen in civiele en strafzaken, zo zou er ook een praktijkinstelling voor asielkinderen moeten opkomen. We willen zorgen dat zo’n instantie er zo snel mogelijk komt. Ons centrum kan zich dan verder richten op onderzoek en methodiekontwikkeling. Het vreemdelingenrecht moet eindelijk aandacht krijgen voor kinderen. De wetenschap heeft dit onderwerp al veel te lang genegeerd.’

Curriculum vitae

Elianne Zijlstra (Amersfoort, 1979) studeerde orthopedagogiek in Groningen en promoveert nu in de Gedrags- en Maatschappijwetenschappen bij prof.dr. E.J. Knorth. Co-promotores zijn dr. mr. M. E. Kalverboer en dr. W.J. Post. Het onderzoek werd mede gefinancierd door de Stichting Kinderpostzegels Nederland en het Ministerie van Justitie. De titel van het proefschrift luidt: 'In the best interest of the child? A study into a decision-support tool validating asylum-seeking children's rights from a behavioural scientific perspective'.

Noot voor de pers

Elianne Zijlstra, tel. 050-363 6541, e-mail: a.e.zijlstra rug.nl

Margrite Kalverboer, tel. 050-363 6571, e-mail: m.e.kalverboer rug.nl