Tandartsen geven autoriteit niet graag uit handen

De competentiestrijd tussen tandartsen en mondhygiënisten is verscherpt, sinds die laatsten zijn opgeleid om zelfstandig diagnoses te stellen en eenvoudige tandheelkundige ingrepen te doen. Tandartsen verwelkomen mondhygiënisten-nieuwe-stijl in hun praktijk, maar hebben er moeite mee hun autoriteit uit handen te geven. Daardoor verloopt de beoogde herschikking van de taken veel minder soepel dan de bedoeling was. Dat blijkt uit onderzoek van de Groningse hogeschooldocent Mondzorgkunde Katarina Jerkovic.  Zij promoveert op 5 april 2012 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Jerkovic beschouwt deze ontwikkeling als symptomatisch voor de hele gezondheidszorg. Want inmiddels worden in veel takken van de zorg hbo-opgeleide zorgverleners geacht taken uit handen te nemen van hun academisch geschoolde collega’s.

Dreigend tandartsentekort

Ruim twaalf jaar geleden lag er al een eerste voorstel om de opleiding tot mondhygiënist te verlengen en meer taken van de tandarts naar de mondhygiënist te verschuiven. Daardoor zou de tandarts meer tijd overhouden voor complexere taken. Het besluit anticipeerde op een tandartsentekort, dat zou ontstaan als gevolg van de vergrijzing. In 2002 begon de vierjarige opleiding Mondzorgkunde, waar die vroeger twee en later drie jaar duurde. Sinds 2006 studeren er jaarlijks zo’n 100 à 150 mondhygiënisten-nieuwe-stijl af, die bijvoorbeeld halfjaarlijkse controles mogen uitvoeren, kleine gaatjes mogen boren en vullen, en daarover ook zelfstandig diagnoses mogen stellen.

Besluitvorming

Tandartsen blijken echter moeite te hebben met de overdracht van hun verantwoordelijkheden, merkte Jerkovic: ‘Ze waarderen de ruimte die ze krijgen als ze mondhygiënisten in hun praktijk hebben, maar ze willen zelf de besluitvorming in handen houden. Daardoor krijgen de mondhygiënisten minder te doen dan waarvoor ze zijn opgeleid. Dat komt overigens ook omdat ze vaak een baan van een oude-stijl-collega opvullen, die dat werk toch al niet deed. Ook combineren de mondhygiënisten vaak meerdere banen, waardoor ze naast hun primaire taken in preventie en het behandelen van tandvleesaandoeningen, weinig tot geen tijd overhouden om zich met de nieuwe taken bezig te houden.’

Werkplezier

Uit het onderzoek van Jerkovic blijkt bovendien dat mondhygiënisten-nieuwe-stijl minder plezier in hun werk hebben dan hun voorgangers: ‘Deze nieuwe mondhygiënisten ervaren minder autonomie en meer rolconflict in hun banen, wat weer te verklaren valt door de huidige taakverdeling tussen de tandarts en de mondhygiënist.’ Jerkovic verwacht dat de situatie verandert nu patiënten zonder verwijzing naar een mondhygiënist mogen gaan. Dat vereist alleen bekendheid met die mogelijkheid, anders blijven ze trouw naar de tandarts gaan voor ingrepen die een mondhygiënist ook kan uitvoeren.

Symptomatisch

Wat gebeurt in de verhouding tandarts-mondhygiënist, komt ook voor in andere takken van de gezondheidszorg, stelt Jerkovic. Daarom is het van groot belang om goed te monitoren of dit model werkt. Jerkovic: ‘Deze nieuwe taakverdeling is symptomatisch voor de hele gezondheidszorg. Neem bijvoorbeeld oogartsen en optometristen, artsen en verpleegkundigen. De academisch gevormde artsen krijgen te maken met zorgverleners met een hbo-opleiding die veel van hun gewone taken kunnen overnemen. Dat is alleen maar goed, en het past in het beleid van de overheid om mensen met een gepast opleidingsniveau een gepast takenpakket te geven. Op het gebied van tandheelkunde loopt Nederland daarin in internationaal opzicht ook voorop. Er zijn geen aanwijzingen dat dat tot verdringing leidt van de academische artsen. Ze kunnen daarvan juist profiteren, als ze bereid zijn een deel van hun bevoegdheden te delen met hun hbo-collega’s.’

Curriculum vitae

 Katarina Jerkovic-Cosic (Bosnië, 1976) studeerde af als mondhygiënist (oude stijl) aan de Hanzehogeschool Groningen en behaalde haar master Epidemiologie aan de UvA in Amsterdam. Sinds 2000 werkt ze als docent bij de opleiding Mondzorgkunde, vanaf 2002 maakt ze als onderzoeker deel van het lectoraat Transparante Zorgverlening aan de Hanzehogeschool en is ze verbonden aan het Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde van het UMCG. Ze promoveert aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde bij prof.dr. A.M. Sorge, hoogleraar bedrijfskunde, en prof.dr. C.P. van der Schans, hoogleraar revalidatiegeneeskunde, op het proefschrift ‘The relation between profession development and job (re)design. The case of dental hygiene in the Netherlands’.

Noot voor de pers

Contact: Katarina Jerkovic: k.jerkovic umcg.nl