Slaaptekort doet in hersenen hippocampus krimpen

Een goede nachtrust is in de huidige 24-uurssamenleving een hele opgave. Een tekort aan slaap kan echter zeer schadelijke gevolgen hebben voor de hersenen. De Groningse neurobioloog Peter Meerlo en zijn collega Arianna Novati laten zien dat de hippocampus, het hersengebied dat betrokken is bij leren, geheugen en emoties, zelfs krimpt bij ratten met een chronisch slaaptekort. 

Peter Meerlo en Arianna Novati onderzochten de hersenen van laboratoriumratten die slechts vier uur per dag nachtrust kregen, terwijl de dieren normaal ruim tien uur slapen. In eerder onderzoek vond Meerlo al dat een week slaaptekort ernstige gevolgen heeft voor het rattenbrein: het serotoninesysteem, dat betrokken is bij stress en emotie, raakt ontregeld en is veel minder gevoelig voor de neurotransmitter serotonine.

Kleinere hippocampus

Een maand lang slaaptekort blijkt echter ook gevolgen te hebben voor de rattenhersenen zelf. Meerlo en Novati ontdekten dat er dan veranderingen in de hersenstructuur optreden. Meerlo: ‘Bij ratten die een maand lang te weinig hebben geslapen, zien we het hersengebied dat betrokken is bij leren, geheugen en emoties -de hippocampus- ongeveer tien procent kleiner worden. De hippocampus blijkt dus heel gevoelig voor verstoringen zoals slaaptekort.’

Depressie

Een verkleining van de hippocampus zou van invloed kunnen zijn op leerprestaties en stemming. Meerlo: ‘Ook bij depressieve patiënten is een verkleining van de hippocampus en een ontregeld serotoninesysteem te meten. Deze resultaten bevestigen dan ook dat slaapproblemen niet alleen tot de symptomen van depressie behoren, maar ook oorzaak kunnen zijn.’

Omkeerbaar

Of de krimp van de hippocampus omkeerbaar is, weet Meerlo nog niet: ‘Dat is een van de belangrijke vragen voor ons vervolgonderzoek. We weten alleen dat er krimp is; het mechanisme is nog onduidelijk. Misschien sterven de hersencellen af of vermindert de aanmaak van nieuwe cellen; maar de aanwezige cellen kunnen ook gewoon afnemen in volume.’

24-uurssamenleving

Slaaptekort is een fenomeen dat steeds vaker voorkomt in de Westerse samenleving. Niet alleen bij volwassen die te maken hebben met ploegendiensten of een hoge werkdruk, maar ook bij kinderen die tot laat televisie kijken of surfen op het internet en de volgende ochtend weer vroeg op school zitten. De onderzoeksresultaten dwingen ons om slaap in de huidige 24-uurssamenleving serieuzer te nemen, aldus Meerlo: ‘We houden ons bezig met gezond eten, niet roken, genoeg lichaamsbeweging. Maar voldoende nachtrust schiet er vaak bij in, terwijl slaap ook gewoon in dat rijtje met goede gewoontes zou moeten staan.'

Curriculum Vitae

Peter Meerlo (1966) studeerde in 1991 af als bioloog aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij in 1997 promoveerde in de biologie van hersenen en gedrag. Vervolgens heeft hij als postdoc in Chicago gewerkt, waarna hij in 2002 terugkeerde naar Groningen. Meerlo, die beschikt over een Vidi-grant van NWO, is de co-promotor van Arianna Novati (Italië, 1979), die 3 februari 2012 aan de RUG promoveert op dit onderzoek. De titel van haar proefschrift luidt: Sleep loss, brain vulnerability and psychopathology: experimental studies on the neurobiological consequences of chronic sleep restriction in rats. 

Noot voor de pers

Meer informatie: dr. Peter Meerlo, e-mail: p.meerlo rug.nl, tel.: (050) 363 2334