Kleur gifkikker voorspelt zijn giftigheid

Dieren hebben slimme trucs om te voorkomen dat ze worden opgegeten. Gifkikkers zijn daar een mooi voorbeeld van. Met felle kleuren waarschuwen ze roofdieren voor hun onsmakelijkheid. Maar waarom is de ene gifkikker rood en de andere blauw of geel? Onderzoek van Martine Maan (Rijksuniversiteit Groningen) en Molly Cummings (University of Texas at Austin, USA) geeft antwoord op die vraag: kleuren kunnen heel precies voorspellen hoe giftig een kikker is.

Tijdens haar Rubicon-onderzoek in de VS bestudeerde Martine Maan een gifkikker uit Panama, Dendrobates (Oophaga) pumilio, die veel verschillende verschijningsvormen heeft. In sommige gebieden zijn de kikkers geel met zwarte stippen, verderop knaloranje, en weer ergens anders zijn ze donkerblauw.

Vogels

Martine Maan ontdekte dat de kleurvariatie van D. pumilio gepaard gaat met enorme verschillen in giftigheid. Van de tien onderzochte kleurvarianten waren sommige maar liefst 40 keer giftiger dan andere. Vervolgens rekende ze samen met Molly Cummings uit hoe opvallend de kleuren zouden zijn voor vogels, waarschijnlijk de belangrijkste roofvijanden van de kikkers. Daaruit bleek dat de kikkers die – in de ogen van vogels - het meest opvallend gekleurd zijn, ook het meest giftig zijn. Vogels kunnen dus aan een kikker zien hoe giftig deze is.

Andere ogen

Het onderzoek van Maan en Cummings laat ook zien dat het belangrijk is om te weten voor wie een kleursignaal bedoeld is. Verschillende diersoorten hebben andere soorten ogen en nemen dezelfde dingen daardoor op een andere manier waar. De onderzoekers rekenden ook uit hoe opvallend de kikkerkleuren zijn voor krabben en slangen, maar voor die dieren hadden de kleuren veel minder voorspellende waarde.

Giftig worden

Waar de verschillen in giftigheid precies vandaan komen is nog onbekend. Om giftig te worden, eten de kikkers giftige mijten, mieren en andere ongewervelden. Misschien zijn deze prooidiertjes niet overal even talrijk en zijn de kikkers daarom niet overal even giftig.

Rubicon

Het Rubicon subsidieprogramma van NWO biedt recent gepromoveerde wetenschappers de mogelijkheid ervaring op te doen aan een buitenlands topinstituut of aan een excellent Nederlands onderzoeksinstituut. Dit onderzoek voerde Martine Maan uit aan de University of Texas in Austin. Inmiddels werkt zij als Veni-onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Meer informatie

- Dr. Martine Maan, tel. 050-363 2196, e-mail m.e.maan rug.nl
- Het artikel Poison frog colors are honest signals of toxicity, particularly for bird predators van Martine Maan en Molly Cummings is begin januari 2012 als ‘open-access’ artikel verschenen in The American Naturalist.
- The American Society of Naturalists publiceerde een populair-wetenschappelijke versie van het artikel.