Meer zicht op onverklaarde lichamelijke klachten bij jongeren

Onverklaarde lichamelijke klachten onder jongeren zijn het resultaat van zowel biologische processen (lichamelijke stressreactie, puberteitsontwikkeling), psychologische risicofactoren (angst, depressie en stressbeleving tijdens een stresstest) en sociale risicofactoren (overlijden of scheiding ouders, overbeschermende ouders, schoolverzuim). Dit concludeert onderzoekster Karin Janssens van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Op 5 oktober 2011 promoveert ze op dit onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Ongeveer 10-15% van de jongeren heeft last van onverklaarde lichamelijke klachten die van grote invloed kunnen zijn op hun leven. Janssens bracht in kaart waar deze klachten mee samenhangen. Zij maakte hiervoor gebruik van gegevens van 2230 jongeren uit het langdurige TRAILS-onderzoek.

Biologische processen hangen af van het type klacht

Aangezien onbegrepen lichamelijke klachten vaak samenhangen met stress, onderzocht Janssens ook de invloed van het stresshormoon cortisol. Jongeren met een laag cortisolgehalte tijdens het wakker worden hadden meer last van vermoeidheid, duizeligheid en spierpijn. Jongeren met een laag cortisolgehalte tijdens stress hadden meer last van hoofdpijn en buikklachten. Ook de activiteit van het autonome zenuwstelsel hing verschillend met de klachten samen. Jongeren die in rust een hoge variabiliteit in hartslag hadden, rapporteerden meer vermoeidheid, duizeligheid en spierpijn, terwijl jongeren met in rust een hoge hartslag juist meer hoofdpijn en buikpijn meldden. Verder bleken vermoeidheid, duizeligheid en spierpijn toe te nemen tijdens de puberteitsontwikkeling, terwijl dit voor hoofdpijn en buikpijn niet het geval was. Voor het onderzoek naar biologische processen die een rol spelen bij onbegrepen lichamelijke klachten is het dus zinvol onderscheid te maken tussen verschillende soorten klachten.

Oorzaak en gevolg

In haar onderzoek naar psychologische factoren heeft Janssens gekeken of angst en depressie voorafgaan aan onverklaarde lichamelijke klachten, of dat ze vooral een gevolg ervan zijn. Zij toonde aan dat angstige en depressieve jongeren een verhoogde kans hebben om onverklaarde lichamelijke klachten te ontwikkelen, maar dat de klachten op hun beurt de jongeren ook weer angstiger en depressiever kunnen maken. De rol van ouders werd duidelijk in een studie naar overbeschermende ouders. Jongeren die bij de eerste meting aangaven dat ze hun ouders overbeschermend vonden, bleken bij de volgende meting meer klachten te hebben.

Schoolverzuim en pesten

Leerlingen die veel van school wegbleven hadden bij een vervolgmeting meer last van onverklaarde lichamelijke klachten dan leerlingen die niet veel van school wegbleven. Dit effect werd niet gevonden voor jongeren die werden gepest. Het wegblijven van school heeft vermoedelijk over het algemeen een ongunstig effect op het beloop van de klachten doordat jongeren thuis meer op hun klachten gericht raken. Jongeren die gepest worden, ervaren thuis waarschijnlijk minder stress dan op school. Voor hen heeft thuis blijven van school dus vermoedelijk zowel een gunstig als een ongunstig effect op de klachten.

Langdurig onderzoek TRAILS

TRAILS is een onderzoek naar de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van kinderen op weg naar volwassenheid. Sinds 2000 worden in de drie provincies in Noord-Nederland 2230 kinderen vanaf hun 10e tot hun 25e levensjaar gevolgd. Janssens heeft gegevens uit de eerste drie metingen gebruikt, toen de jongeren gemiddeld 11 jaar, 13,5 en 16 jaar oud waren.

Curriculum Vitae

Karin Janssens (Nijmegen, 1984) studeerde Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij deed haar onderzoek als onderdeel van de langdurige TRAILS-studie van het UMCG. De titel van haar proefschrift is: ‘The etiology of functional somatic symptoms in adolescents. A new perspective on lumping and splitting’. Promotors zijn prof.dr. J.G.M. Rosmalen en prof.dr. A.J. Oldehinkel.

Noot voor de redactie

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling persvoorlichting van het UMCG, bereikbaar op telefoonnummer (050) 361 22 00.