Lepelaars kiezen weg van de meeste weerstand

Lepelaars die in Nederland broeden trekken in het najaar bij voorkeur naar de gebieden met de slechtste overlevingskansen. Tweederde van de vogels gaat naar West-Afrika, eenderde blijft in Europa. De vogels die naar Afrika trekken hebben een levensverwachting van ongeveer vier jaar, maar de minderheid die in Europa blijft wordt gemiddeld een jaar ouder. Dat vertellen de Groningse biologe Tamar Lok en lepelaardeskundige Otto Overdijk van de Lepelaarwerkgroep aanstaande zondagmorgen in het VARA Radio1 programma Vroege Vogels. De resultaten van hun onderzoek worden gepubliceerd in het oktobernummer van het wetenschappelijk tijdschrift Animal Behaviour.

Voor het onderzoek werden tussen 1992 en 2010 in totaal bijna 6000 lepelaars door middel van een combinatie van kleurringen individueel herkenbaar gemaakt. Daardoor konden ze van jaar tot jaar gevolgd worden op hun trektochten. Van die geringde vogels werden 1256 in de winter waargenomen langs de kusten van Frankrijk, Spanje, Portugal of West-Afrika. Uit al die waarnemingen wisten de onderzoekers het gemiddelde trekgedrag en de levensgeschiedenis te herleiden.

Raadsel

‘Het is nog een raadsel waarom de lepelaars een lichte voorkeur hebben voor gebieden met slechtere overlevingskansen’, zegt RUG-promovenda Tamar Lok. ‘Hun eerste winter brengt nog veel meer dan eenderde van de vogels in Europa door: 52% in Mauritanië en Senegal, tegenover 48% in Europa. Het tweede jaar is er blijkbaar een groep die alsnog besluit om geen 2000 kilometer of minder te vliegen binnen Europa, maar de volle 4000 tot 5000 kilometer naar West-Afrika te gaan.’

Klimaat

De keuze voor de weg van de meeste weerstand zou kunnen komen omdat de sterkere dieren de beste plekken in Europa bezet houden, waardoor de iets zwakkere vogels zich gedwongen zien om door te vliegen. Het zou ook kunnen zijn dat door de opwarming van het klimaat de overwinteringsgebieden in Europa gaandeweg beter zijn geworden, zonder dat de lepelaars de kans hebben gehad om zich daaraan aan te passen.

Toekomst

De onderzoekers zijn positief gestemd over de toekomst voor de lepelaar in Nederland. Lok: ‘Het gaat hoe dan ook de goede kant op met de lepelaar in Nederland. De vogels die in Europa blijven hebben per saldo een levensverwachting die grofweg een jaar langer is dan de Afrikagangers. Als die trend doorzet zullen we mogelijk steeds meer lepelaars zien die niet de Sahara oversteken, maar die dichterbij zullen overwinteren.’

Noot voor de pers

Het onderzoek wordt in oktober gepubliceerd in Animal Behaviour. Het is nu al te lezen op de onlineversie van het tijdschrift, via http://www.sciencedirect.com.

De uitzending van Vroege Vogels is zondag 18 september tussen 8.00-10.00 uur op Radio 1.

Meer informatie: redactie Vroege Vogels, tel. 035-671 19 11 of via de afdeling Communicatie van de RUG, tel. 050-363 4444