Von Stuckrad: Politici moeten uitkijken met uitspraken over islam

Anders Breivik koos heel bewust 22 juli uit als datum voor zijn massamoord. Op diezelfde datum, in 1099, werd het Koninkrijk van Jeruzalem gevestigd. Christenen behaalden een overwinning op moslimsoldaten. Ook Breivik waande zich een kruisvaarder.

Dat zegt de Groningse hoogleraar religiewetenschappen Kocku von Stuckrad na grondige bestudering van het manifest 2083 , waarin Breivik in bijna 1500 pagina's ingaat op zijn beweegredenen. ,,Het past helemaal in het beeld van het individu Breivik, die zich een kruisvaarder waant in een kosmisch scenario. In een strijd die het christendom weer moet laten zegevieren, als ware het een nieuwe kruistocht."

Breivik noemt in zijn manifest inderdaad meermaals de Eerste Kruistocht in 1099. De Noorse massamoordenaar gaat echter niet in op 22 juli 1209, de dag dat kruisvaarders een bloedbad aanrichtten in de Franse stad Béziers. Volgens de overlevering werden toen wel 20.000 burgers afgeslacht. ,,Waarschijnlijk wist Breivik dit niet, anders had hij het ongetwijfeld gebruikt in zijn manifest, dat had hij goed kunnen gebruiken. Maar misschien komt hij er later nog op terug in een volgende verklaring, je weet maar nooit."

Kocku von Stuckrad (45) zegt allerminst verbaasd te zijn over de terreuractie van Breivik. ,,Natuurlijk wist ik ook niet dat dit nu zou gebeuren. Het is verschrikkelijk. Maar er is overduidelijk een samenhang tussen het politieke, religieuze klimaat en de individuele acties van iemand als Breivik. Ik vind het niet verrassend dat er mensen zijn die zich bedreigd voelen door het multiculturalisme en dan tot zo n daad komen. Per slot van rekening is het niet voor het eerst; neem Timothy McVeigh in Oklahoma City. De gelijkenissen tussen die twee zijn treffend. En denk ook aan Mohammed B., die Theo van Gogh vermoordde.

McVeigh liet in 1995 voor een overheidsgebouw een autobom ontploffen, waarbij 168 mensen de dood vonden. ,,McVeigh dacht ook dat hij het begin van een nieuw tijdperk zou ontketenen, de start van een Christelijk Rijk. Ook hij zag zijn aanslag als een noodzakelijke daad, net als Breivik", zegt Von Stuckrad, die terrorisme-expert Mark Juergensmeyer aanhaalt. Deze Amerikaanse professor stelt dat er nog veel meer gelijkenissen zijn tussen McVeigh en Breivik. Hij bestempelt beiden als zelfbenoemde soldaten in een imaginaire, kosmische oorlog om het christendom te redden . Beiden gebruikten zelfs dezelfde explosieven: een mix van brandstof en kunstmest.

Wilders

Von Stuckrad is ervan overtuigd dat de daden van Breivik een voedingsbodem vonden in het politiek-religieuze klimaat, dat wordt gevoed door uitspraken van politieke leiders als Geert Wilders (PVV). ,,De dreiging van de islam is een duidelijk motief in zijn manifest. Die ideeën moet hij toch ergens vandaan hebben gehaald."

Van een direct verband wil Stuckrad evenwel niet spreken. ,,Maar, zegt hij, ,,de maatschappij lijkt zich nauwelijks te realiseren hoe sterk religie is verweven met de westerse samenleving, hoe diepgeworteld die is. Als politicus moet je daarom goed letten op wat je zegt. Als je spreekt over de gevaren van de islam, heb je een zekere verantwoordelijkheid. Het is interessant dat de rechtbank in de zaak tegen Wilders min of meer zei dat politici juist méér vrijheid van meningsuiting hebben, terwijl in vergelijkbare zaken in het buitenland rechters hebben gezegd dat politici juist nóg voorzichtiger moeten zijn."

,,Breivik zal niet de laatste zijn, voorspelt Von Stuckrad. ,,We moeten ons niet blindstaren op leeglopende kerken. Dat zegt niets over secularisering. Religie zit veel dieper dan dat, dat blijkt ook nu wel weer. Ook voor ons wetenschappers ligt hier een taak. We moeten dit bij iedereen aan het verstand peuteren, ook bij politici. Zodat ze voortaan voorzichtiger zijn met wat ze zeggen."

(c) Algemeen Dagblad