Van Groeningen naar Groningen: over litigation en legislation

Oratie: prof.mr. J.H.M. Willems, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Van Groeningen naar Groningen: over litigation en legislation

Leeropdracht: Corporate litigation

Faculteit: Rechtsgeleerdheid

 

Prof.dr. J.H.M. (Huub) Willems geeft in zijn rede een historisch en rechtsvergelijkend overzicht van het stelsel waarin de rechter de primaire bron van de rechtsvorming is, vooral op het terrein van wat tegenwoordig het ondernemingsrecht heet. De vraag is dan of een geschil aan de rechter kan worden voorgelegd. Indien daarvan sprake is, kunnen en moeten vervolgens uit de rechterlijke beslissingen de daarin verwoorde rechtsregels worden afgeleid. De rol van de wetgever in zulk een stelsel bestaat in beginsel uit codificatie van en correctie op rechtersrecht. Hoewel de historische oorsprong enigszins op de achtergrond is geraakt, is de common law, het in Engeland en al zijn voormalige kolonies geldende rechtssysteem, nog steeds het resultaat van deze wijze van rechtsvorming.

Nederland behoort sinds de invoering van de Napoleontische wetgeving in het begin van de 19e eeuw tot de landen waarin de wetgeving de primaire bron van recht is. De taak van de rechter is in beginsel beperkt tot het toepassen en uitleggen van de wet. De invoering van het enquêterecht en het medezeggenschapsrecht in 1971 heeft op die terreinen in Nederland echter het verschijnsel geïntroduceerd dat de rechtspraak, en wel die van de Ondernemingskamer en de Hoge Raad, als primaire rechtsbron kan worden aangemerkt. De wetgever heeft geen normen geformuleerd, maar een rechter aangewezen bij wie op die terreinen kan worden geprocedeerd. Uit de rechtspraak moet het materiële recht worden afgeleid.

Bij wijze van voorbeeld wordt de vraag naar de invloed van aandeelhouders en werknemers op het strategische beleid van (grote) ondernemingen besproken. Uit de rechtspraak valt af te leiden, dat de invloed van aandeelhouders kleiner en van werknemers groter is of kan zijn dan gewoonlijk in het publieke en politieke debat wordt aangenomen.

 

Uitleg van de titel: De naam ‘Groeningen’ prijkt op de gevel van het pand aan de Prinsengracht in Amsterdam tegenover het Paleis van Justitie waar de Ondernemingskamer haar bureau heeft en haar griffie is gevestigd, en waar de orator als voorzitter van de Ondernemingskamer zijn kantoor heeft gehad. Het pand is een van de zeven naast elkaar gelegen panden waar in de 17e eeuw de vertegenwoordigers van de Zeven Provinciën in de Vereenigde Oost-Indische Compagnie in Amsterdam verbleven.