Gerard Heymans (1857-1930)

Gerard Heymans werd geboren in 1857 in het Friese Ferwerd, waar zijn vader gemeentesecretaris was. Heymans volgde de HBS te Leeuwarden en ging daarna rechten en wijsbegeerte studeren te Leiden. In 1880 promoveerde hij en vertrok vervolgens naar Freiburg im Breisgau om daar wijsbegeerte studeren, in welk vak hij in 1881 promoveerde.

Van 1890 tot 1927 was hij hoogleraar in de wijsbegeerte en de psychologie te Groningen. Hij was een groot voorstander van de empirische methode en voerde het experiment in waar dat maar kon. In 1892 richtte hij het eerste psychologische laboratorium in Nederland op.

Hier verrichtte hij onderzoek op het terrein van de algemene psychologie, voornamelijk op het gebied van gezichtsbedrog, de psychische remming, telepathie en op onderscheidingsminima bij vermenging van contrastkleuren.

Zijn grootste bekendheid als psycholoog ontleent Heymans echter niet aan zijn algemeen-psychologisch onderzoek, maar aan wat hij noemde zijn ‘speciale psychologie’: de leer van de menselijke verschillen of karakterkunde.

Door middel van enquêtes verzamelde hij gegevens voor zijn theorieën over erfelijkheid, persoonlijkheid en psychologische geslachtsverschillen. Dit onderzoek leidde tot de befaamde temperamentenleer volgens de ‘karakterkubus’ van Heymans.

Ook zijn onderzoek op het terrein van de metafysica heeft hem faam bezorgd. Hij formuleerde een fundamentele metafysische theorie, het psychisch monisme, dat hij als een wetenschappelijke hypothese naar voren bracht. Deze veronderstelt dat alle werkelijke processen psychische processen zijn, die zich echter voor een groot deel aan ons als fysische verschijnselen voordoen.

Als rector magnificus van de RUG hield Heymans in 1909 zijn beroemde rede over 'De toekomstige eeuw van de psychologie'. Hierin schetste hij een verre toekomst waar een volwassen psychologische wetenschap veel problemen van de mensheid zou kunnen oplossen.

Film en audio-interview over Gerard Heymans

In een korte film en een uitgebreid audio-interview, opgenomen ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de Rijksuniversiteit Groningen, vertelt prof. dr. Douwe Draaisma over de grondlegger van de psychologie in Nederland: Gerard Heymans.