Tastbaar bewijs in de incunabelen van de UB Groningen

In de oudste collecties van de Universiteitsbibliotheek Groningen bevinden zich de incunabelen, de ‘eerste generatie’ gedrukte boeken (gedrukt voor 1501). Deze indrukwekkende bijbels, zorgvuldig gedrukte klassieke teksten en bescheiden devotionele werken hadden al veel meegemaakt, voordat ze in de universiteitsbibliotheek terechtkwamen. Eeuwenlang zijn ze bewaard, gelezen, gekoesterd of juist verwaarloosd. Ze veranderden van eigenaar, zijn gerestaureerd of aangepast aan uiteenlopende wensen en behoeften. Vandaag de dag kunnen we nog steeds een uniek inkijkje krijgen in deze gebruiksgeschiedenis door het "tastbaar bewijs" — de sporen die individuen achterlieten in hun boeken, zoals eigendomsinscripties, decoraties en notities in de marges. Deze gebruikssporen onthullen wat er gebeurde met de boeken, nadat ze van de pers kwamen. Van wie waren ze? Hoe werden ze gebruikt? En hoe zijn ze in de bibliotheek terechtgekomen waar we ze nu nog kunnen lezen en bestuderen?

De gebruikssporen zijn al vroeg in de 20e eeuw grondig geïnventariseerd door Antoon Gerard Roos, bibliothecaris van de Universiteitsbibliotheek Groningen, die later rector magnificus zou worden en het Universiteitsmuseum zou oprichten. Nu is de universiteitsbibliotheek begonnen om deze herkomstinformatie te beschrijven voor alle 212 incunabelen. Een eerste selectie is toegevoegd aan de database Material Evidence in Incunabula, opgezet door het Consortium of European Research Libraries. Deze database is ontworpen om gebruikssporen in bibliotheken wereldwijd te verzamelen en aan elkaar te koppelen om zo inzicht te bieden in de herkomst van de eerste gedrukte boeken. Door dit materiaal in de Universiteitsbibliotheek Groningen te bestuderen leren we niet alleen meer over de boeken zelf, maar ook over het historische boekenlandschap van Groningen en Ommelanden. Belangrijke plaatsen zoals de Martinikerk spelen een rol in deze lange geschiedenis, maar ook invloedrijke figuren zoals Wilhelmus Frederici en boekbinders- en verkopers van wie de namen door de eeuwen heen in de vergetelheid zijn geraakt.

Deze tentoonstelling neemt ons mee op een zoektocht door de geschiedenis van de incunabelen van de Universiteitsbibliotheek Groningen.