Friese en Nedersaksische sprekers gezocht voor onderzoek naar klankverandering

Promovendus Raoul Buurke doet onderzoek naar klankveranderingen van talen in Noord- en Oost-Nederland. Voor zijn onderzoek maakt hij opnames van Friese en Nedersaksische dialecten van specifieke regio’s. Buurke zoekt rondom 12 plaatsen in Noord- en Oost-Nederland nog naar sprekers van regionale talen die willen meewerken aan zijn onderzoek. Aan de hand van de opnames kan Buurke nauwkeurig bepalen in welke mate er sprake is van verandering van het Fries en Nedersaksisch, en of de talen meer op het Standaardnederlands zijn gaan lijken.

^{Tekst: Marjolein te Winkel}

Regionale talen in Nederland

In het noorden en oosten van Nederland worden naast het Nederlands ook verschillende regionale talen gesproken, zoals het Fries en het Nedersaksisch. Deze talen hebben hun eigen dialecten en ze zijn geworteld in de geschiedenis en cultuur van de regio's waar ze worden gesproken. Het spreken van deze regionale talen is voor veel mensen een belangrijk onderdeel van hun identiteit. Zowel het Fries als het Nedersaksisch zijn door de Nederlandse overheid erkend onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden, omdat ze een belangrijk onderdeel vormen van het culturele erfgoed van Nederland. Maar beide talen worden blootgesteld aan druk van het Standaardnederlands, waardoor ze steeds minder sprekers hebben en waardoor de talen soms zelfs meer gaan klinken zoals het Standaardnederlands.

Klankveranderingen

Een van de manieren waarop het Standaardnederlands invloed heeft op deze talen is via klankveranderingen. Een klankverandering die dan in het bijzonder opvalt, is de Nederlandse ‘ui’-klank, zoals in de woorden ‘huis’ en ‘muis’. Van oudsher hebben zowel het Fries als het Nedersaksisch in deze woorden een ‘oe’-klank, maar onder invloed van het Hollands van de 17e eeuw is er een proces begonnen waardoor je bij sprekers van varianten van het Fries en Nedersaksisch steeds vaker ‘huus’ en ‘muus’ hoort in plaats van ‘hoes’ en ‘moes’. Dit lijkt samen te hangen met de afstand tot de Randstad: in de noordelijke en oostelijke stukken van Groningen en de Achterhoek lijkt dit proces achter te blijven en gebruiken mensen vaker de ‘oe’-klank. In de westelijke gebieden hoor je juist veel vaker de Hollandse ‘uu’-klank.

Promovendus Raoul Buurke wil voor een groot aantal varianten van het Fries en Nedersaksisch talen een vergelijking maken tussen de uitspraak van de jaren 80 en de uitspraak van nu. Veertig jaar geleden zijn er opnames gemaakt met mensen uit verschillende plaatsen in Noord- en Oost-Nederland. Buurke wil opnieuw opnames maken met mensen uit dezelfde plaatsen en van ongeveer dezelfde leeftijd, zodat hij met behulp van computermodellen en algoritmes nauwkeurig kan bepalen in welke mate er sprake is van verandering van het Fries en Nedersaksisch, en of de talen meer op het Standaardnederlands zijn gaan lijken.

Sprekers gezocht

In totaal zocht Buurke rondom 31 plaatsen naar sprekers van regionale talen. Vooral in Fryslân zoekt Buurke nog sprekers van het Fries, maar ook van bijvoorbeeld Stadsfriese varianten en een Nedersaksische variant, namelijk het Stellingwerfs. Buurke: ‘Het maken van de opnames is binnen een kwartier klaar en we kunnen zelfs met het mobiele laboratorium naar mensen toe rijden, waardoor het voor sprekers makkelijk is om bij te dragen. Het grootste struikelblok lijkt vooralsnog het vinden van de sprekers te zijn, omdat het lastig is om ze te bereiken vanuit de stad Groningen.’

Kent u sprekers van een regionale taal die in Noord- en Oost-Nederland? Aarzel niet om eens familieleden of mensen in het dorp aan te spreken hierover. Als ze in de gezochte leeftijdscategorie vallen, kunnen ze meedoen aan het onderzoek van Buurke. Speciaal voor Friese sprekers is er zelfs nog een mogelijkheid om extra opnames te maken waarmee spraaktechnologie voor het Fries wordt verbeterd, want een collega van Buurke werkt hier momenteel aan. Meer details over het onderzoek, zoals een aanmeldformulier en de gezochte deelnemers per plaats, zijn te vinden op de website van de onderzoeker.