Kunst en wetenschap laten samen de onzichtbare AI-economie zien

Het symposium ‘Digital Mirror, onzichtbaar werk’ zet de vergeten menselijke ‘klikwerkers’ achter de AI-technologie op de voorgrond. Tijdens het symposium, dat op 19 december plaatsvindt in het House of Connections, geven kunstenaars en wetenschappers hun blik op de duistere achterkant van kunstmatige intelligentie.

Het symposium draait om de onzichtbare platformeconomie achter kunstmatige intelligentie, vertelt Roosje Klap, algemeen directeur van Noorderlicht. AI-systemen worden getraind, gemodereerd en gevoed door menselijke arbeid in lagelonenlanden. Deze onzichtbare ‘klikwerkers’ worden slecht betaald, er is geen regulering en de taken zijn geestdodend simpel. De ontwikkelde technologie wordt vervolgens in rijke landen gebruikt.

Tentoonstelling

Het symposium is onderdeel van het contextprogramma Digital Mirror van Noorderlicht, dat een kritische blik werpt op AI, beeldvorming en de ethische implicaties. Digital Mirror loopt synchroon aan de tentoonstelling Pixel Perceptions. Tijdens de expositie in de galerie van Noorderlicht en de Akerk laten 32 ‘lens-based’ kunstenaars zien hoe AI onze beeldvorming beïnvloedt.

Volgens Klap hebben fotografen technologie altijd omarmd. ‘Denk aan de sluitertijd, donkere kamers en digitale fotografie. AI is een technologie waar kunstenaars mee spelen. Het is een verlengstuk van het palet, dat zorgt voor een explosie van activiteit.’ Er zijn tegelijkertijd mensen die beweren dat kunstmatige intelligentie het einde van het vakgebied is, vertelt Klap. ‘Maar fotografie betekende ook niet het einde van de schilderkunst, ondanks dat daar angst voor was.’

Indrukwekkend

De expositie gaat over de kijk op de waarheid, zien en gezien worden door AI en de achterkant van technologie. Hoewel kunstenaars de nieuwe technologie omarmen, bevatten alle 32 kunstwerken van de expositie een kritische ondertoon, zegt de directeur. De aandacht gaat uit naar vervagende waarheidsgrenzen, vooroordelen in data, nepnieuws en de erbarmelijke werkomstandigheden van ‘klikwerkers’. Ook het 24 meter lange visuele manifest over de relatie tussen technologie en macht van onderzoeker Kate Crawford en kunstenaar Vladan Joler is te bewonderen. Crawford kreeg begin dit jaar een eredoctoraat van de Rijksuniversiteit Groningen.

Volgens Klap maakt de tentoonstelling veel los bij bezoekers. ‘Het is best veel voor mensen, en sommigen vinden het ronduit dystopisch. Bezoekers nemen bijzonder goed de tijd in de tentoonstelling, en gaan vol vragen de deur uit.’ Erg enthousiast is de directeur over de interacties tussen jong en oud. ‘Ik zie jongeren hun ouders en opa’s en oma’s vertellen hoe het in elkaar zit. Als directeur luister ik dan stiekem mee, en ben ik erg trots op onze tentoonstelling.’

Klusjes-economie

Bij de expositie is ook het werk van kunstenaar Nicolas Gourault te zien. Hij maakte een video-installatie over de dagelijkse realiteit van online microwerkers uit Kenia, Venezuela en de Filippijnen. Gourault is eveneens een van de sprekers tijdens het symposium in het House of Connections. Aansluitend geeft RUG-onderzoeker Seonok Lee een presentatie over (digitale) platformwerkers en de ‘gig economy’, zoals de online ‘klusjes-economie’ genoemd wordt. Ook is er een paneldiscussie.

Voordat experts zich buigen over deze onzichtbare achterkant van kunstmatige intelligentie, is er een luchtige aftrap van het symposium. Acht bezoekers nemen het tijdens een ‘prompt battle’ tegen elkaar op, georganiseerd door online collectief The Hmm. Degene die de meest effectieve instructie (‘prompt’) voor een AI weet te schrijven, wint de wedstrijd. Ook kunnen geïnteresseerden vooraf de tentoonstelling Pixel Perceptions bezoeken met een rondleiding om 14 uur door Noorderlicht-directeur Klap.

Het symposium ‘Digital Mirror, onzichtbaar werk’ vindt plaats op 19 december van 15.00 tot 17.30 uur. Tickets zijn verkrijgbaar op de website van Noorderlicht. Dit symposium wordt georganiseerd door de Jantina Tammes School of Digital Society, Technology and AI, The Hmm en Noorderlicht. De tentoonstelling Pixel Perceptions is nog te zien tot en met 19 januari 2025.