Barrières doorbreken en kloven overbruggen: Claudia Goldins Nobelprijs voor de Economie

De Nobelprijs voor Economie van 2023 is toegekend aan Harvard professor Claudia Goldin 'voor het bevorderen van ons begrip van de arbeidsmarktresultaten voor vrouwen'. Voor het eerst is deze prijs toegekend aan een vrouw alleen (de Nobelprijs voor de Economie ging twee keer eerder naar een groep onderzoekers waarin ook vrouwen zaten). Hoogleraren en universitair hoofddocenten in de economie Viola Angelini, Jutta Bolt, Kristina Czura, Noémi Péter en Agnieszka Postepska van de Rijksuniversiteit Groningen zijn blij dat Goldin dit jaar de winnaar van de Nobelprijs voor economische wetenschappen is en willen de impact van haar onderzoek verder benadrukken. De prijs wordt niet uitgereikt voor één artikel of model, maar erkent een grote hoeveelheid werk, waardoor het moeilijk is om recht te doen aan de enorme bijdrage die Goldin’s onderzoek levert aan de economische wetenschap, stellen ze.

Het werk van Claudia Goldin heeft het economische vakgebied gevormd: veel van het huidige onderzoek naar arbeidseconomie en gendervooroordelen en -discriminatie in het algemeen is beïnvloed door haar werk. Terwijl vrouwen vóór haar werden gezien als bijrolspelers, bracht zij de carrières en rollen van vrouwen in de economie in het middelpunt van de belangstelling. Zelfs vandaag de dag verdienen vrouwen gemiddeld 13% minder dan mannen. Met behulp van historische gegevens heeft Goldin licht geworpen op de factoren die bijdragen aan de loonkloof tussen mannen en vrouwen en heeft ze aangetoond dat deze factoren in de loop der tijd zijn veranderd. In het verleden konden inkomensverschillen worden toegeschreven aan verschillen in opleidings- en beroepskeuzes, terwijl tegenwoordig er ook inkomensverschillen bestaan tussen mannen en vrouwen met eenzelfde beroep.

Het werk van Goldin heeft aangetoond dat een groot deel van deze inkomensverschillen ontstaan op het moment dat het eerste kind geboren wordt, wat helpt om een drijvende kracht achter de loonkloof tussen mannen en vrouwen bloot te leggen: ‘de moederschapstraf’. Goldin benadrukte het belang van vruchtbaarheidskeuzes voor de carrière van vrouwen en toonde ook aan dat de beschikbaarheid van de anticonceptiepil een significante en positieve invloed had op de opleidings- en carrièrekeuzes van vrouwen. Haar onderzoek suggereert dat de pil vrouwen meer controle gaf over hun reproductieve keuzes, waardoor ze het huwelijk en moederschap konden uitstellen, hoger onderwijs konden volgen en in hun carrière konden investeren.

Het belang van geschiedenis

Baanbrekend aan het werk van Goldin is dat ze de evolutie van de arbeidsparticipatie van vrouwen over een zeer lange periode bestudeert. Omdat uitgebreide arbeidsmarktgegevens voor vroegere perioden schaars waren en gegevens over vrouwen vaak ontbraken, verzamelde Goldin, zoals alle economische historici, archiefgegevens om haar eigen langetermijnreeksen over de genderkloof te creëren. Hierdoor kon ze niet alleen de veranderingen en het voortbestaan van de genderkloof in de afgelopen 200 jaar kwantificeren, maar ook in kaart brengen hoe verschillende factoren, zoals veranderingen in onderwijs, wetgeving en maatschappelijke normen, de arbeidsmarktresultaten voor vrouwen hebben beïnvloed. Het vergelijken van verschillende tijdsperioden hielp haar om de impact van specifiek beleid of culturele verschuivingen te identificeren. Dit historisch perspectief biedt ook de context om de huidige genderongelijkheden beter te kunnen interpreteren. Door naar historische gegevens en trends te kijken, kan Goldin hedendaagse kwesties in context plaatsen en misvattingen over gender en werk aan de kaak stellen.

Bovendien stelt deze langetermijnanalyse Goldin in staat om inzicht te verschaffen in de effectiviteit van beleidsmaatregelen die gericht zijn op het verminderen van genderongelijkheid op de arbeidsmarkt. Door te bestuderen hoe beleidsmaatregelen in het verleden geslaagd of mislukt zijn, kan ze op feiten gebaseerde aanbevelingen doen voor huidige beleidsinitiatieven. Immers, veel gender gerelateerde verschillen op de arbeidsmarkt zijn geen nieuw fenomeen. Door in historische gegevens te duiken, werpt Goldin licht op de vraag waarom bepaalde genderkloven niet lijken te verkleinen, en wat er nodig is om ze effectief aan te pakken.

Hebzuchtig werk en de loonkloof tussen mannen en vrouwen

Het begrijpen en aanpakken van de loonkloof tussen mannen en vrouwen is niet alleen essentieel voor het bereiken van meer economische gelijkheid, maar ook voor economische vooruitgang in het algemeen. In haar artikelen en haar recente boek Career & Family toont Goldin aan dat veel banen "hebzuchtig" zijn en onevenredig meer betalen voor lange en veeleisende uren. Wanneer er in een gezin een kind bijkomt, wordt de gelijkwaardigheid tussen partners erg duur en worden ouders vaak geconfronteerd met de keuze wie thuis oproepbaar is en wie op het werk. De gendernormen zijn zodanig dat de vrouw eerder degene zal zijn die haar carrière opoffert voor haar gezin. "Mannen zijn in staat om een gezin te hebben en een stapje hogerop te komen omdat vrouwen een stapje terug doen op het vlak van hun carrière om meer tijd vrij te maken voor hun gezin. Beiden worden beroofd: “mannen zien af van tijd met hun gezin; vrouwen zien af van hun carrière", zegt Goldin in haar boek. Als banen hebzuchtig zijn, zullen beleidsmaatregelen tegen discriminatie en training in onbewuste vooroordelen niet genoeg zijn om de loonkloof tussen mannen en vrouwen te dichten. De oplossing is veel radicaler en impliceert een verandering in de manier waarop werk en zorg gestructureerd zijn. Op dit moment is dit nog sterk geworteld in een verleden waarin alleen mannen een carrière hadden. De weg voorwaarts bestaat uit het verhogen van de productiviteit van flexibele arbeidsregelingen, het verminderen van "hebberige banen" die 24/7 beschikbaarheid vereisen, bijvoorbeeld door het aanmoedigen van gedeelde verantwoordelijkheden, en het betaalbaarder maken van kinderopvang.

In tijden waarin gendergelijkheid en werkdruk ook in de academische wereld belangrijke gespreksonderwerpen zijn, biedt Goldins werk stof tot nadenken voor universiteiten. Het "thuiswerkexperiment" dat door de pandemie in gang werd gezet en de innovatie die hierdoor op de arbeidsmarkt werd afgedwongen met betrekking tot het faciliteren van hybride werk, creëren een natuurlijke experimentele setting om juist deze hypothese te testen. Dr. Agnieszka Postepska kreeg onlangs een beurs van de NWO om te onderzoeken of er al positieve effecten van hydride werken waarneembaar zijn op de Nederlandse arbeidsmarkt. 

Vrouwen in de economie

Goldin’s werk reikt verder dan haar uitmuntende wetenschappelijke bijdragen. Zo startte ze in 2015 de Undergraduate Women in Economics Challenge (UWE) en financierde ze beleidsinterventies om meer vrouwen aan te moedigen om economie te studeren.

Goldin schreef twee keer geschiedenis: ze was de eerste vrouw die een vaste aanstelling kreeg aan Harvard University en ook de eerste vrouw die alleen de Nobelprijs ontving. Daarnaast is ze pas de derde vrouw van de 93 laureaten in de economie die deze prestigieuze prijs ontvangt, met Elinor Ostrom (2009) en Esther Duflo (2019) als de eerste twee vrouwen die de Nobelprijs voor de Economie in groepsverband ontvingen. Er zijn opmerkelijke parallellen tussen dit feit en de boodschap die is verankerd in het werk van Goldin. Terwijl eerder onderzoek het belang van het werk van vrouwen voor de economie niet volledig erkende, bracht Goldins onderzoek de carrières van vrouwen en hun belangrijke rol in de economie op de voorgrond. Er is hier een parallel met het vakgebied economie, in die zin dat de bijdragen van vrouwen aan het vakgebied ook ondergewaardeerd zijn (zie bijvoorbeeld het werk van Koffi (2021) over het opvallend weinig citeren van vrouwen, en Sarsons et al. (2021) over de onderwaardering van gezamenlijk geschreven werk). De Nobelprijs voor Goldin is een welkom signaal aan vrouwen in het vakgebied, dat impliceert dat hun inspanningen de erkenning kunnen krijgen die ze verdienen. We hopen dat er nog veel meer stappen in deze richting zullen volgen.