Nardi Steverink geeft ouderen met cursus meer grip op leven

Gezond en gelukkig ouder worden? Het is niet alleen een kwestie van goede genen, maar ook van zelf de regie over je leven nemen, zo blijkt uit het onderzoek van socioloog Nardi Steverink. Om mensen hierbij te helpen ontwikkelde ze de cursus GRIP en GLANS. Cursist Zwanet van Dijken (76) blikt enthousiast terug. “Ik zou het iedereen zonder meer aanraden.”

^{Tekst: Beau Oldenburg
Foto Nardi Steverink: Hans van Dijk / Foto Zwanet van Dijken: Helen Vis}

“Toen iemand mij de cursus tipte, dacht ik eigenlijk: ik geloof niet dat dat iets voor mij is. Dat is voor mensen die een beetje eenzaam zijn. Maar toen dacht ik: ach, je steekt er altijd wel wat van op. En het is maar zes keer, dat is nog te overzien. Achteraf ben ik heel blij dat ik gegaan ben. Ik heb leuke mensen ontmoet en praat wat meer over mijn gevoelens.”

Tweede levenshelft

Zwanet van Dijken (76) deed mee aan GRIP en GLANS, een groepscursus voor vijftigplussers. In zes bijeenkomsten gaan de cursisten aan de slag met hun fysieke, mentale en sociale gezondheid. En dat is soms hard nodig, legt hoogleraar Nardi Steverink – autoriteit op het gebied van gezond en gelukkig ouder worden en bedenker van het programma – uit: “In de tweede levenshelft krijgen mensen meer en meer met verlies op verschillende levensgebieden te maken. Deze verliezen kunnen elkaar versterken. Een afname van mobiliteit kan bijvoorbeeld leiden tot meer thuiszitten en eenzaamheid en somberheid. En dat kan vervolgens voor nog meer inactiviteit zorgen.”

Meer glans

Volgens Steverink is het cruciaal dat mensen daarom actief blijven en zelf de regie over hun leven nemen. Niet focussen op wat er niet meer kan, maar op wat er nog wél mogelijk is. Om mensen hierbij te helpen, ontwikkelde ze GRIP en GLANS. “Vaak hebben oudere mensen het gevoel dat ze weinig invloed op hun situatie hebben. In de cursus leren ze hoe je zelf dingen kunt doen om een fijner leven te krijgen en je bijvoorbeeld minder eenzaam te voelen. Als je meer ‘grip’ hebt dan krijgt je leven ook meer ‘glans’.

Schijf van vijf

De cursus begint met een zelfdiagnose: hoe gaat het eigenlijk met mij? Dat gebeurt met behulp van de zogeheten ‘Glansschijf van vijf’. Deze schijf is gebaseerd op Steverinks onderzoek waarin vijf belangrijke menselijke behoeften naar voren kwamen. “Als je bijvoorbeeld in het partje ‘affectie’ alleen maar je kat hebt opgeschreven, gaat daar iets niet helemaal goed.” Na het invullen bedenken de deelnemers wat ze zouden willen veranderen of toevoegen en gaan ze hier zelf mee aan de slag. Hun voortgang wordt in de groep besproken. “We willen niet dat ze afhankelijk van de cursus of de docent worden, maar dat ze zelf voor hun eigen welbevinden kunnen zorgen.”

Meer samen

Ook Van Dijken vulde de schijf van vijf in. Daardoor besefte ze dat het – hoewel ze zich al jaren prima in haar eentje redt – soms toch wel fijn is om dingen samen met anderen te doen. “Ik heb lang mijn leven zelf georganiseerd en ben eigenlijk heel solistisch. Maar als je ouder wordt, wordt het er allemaal niet makkelijker op. Ik ben alleen en mensen vallen weg. Ik kwam erachter dat samen dingen doen extra plezier geeft. En het is ook een goede stok achter de deur om niet thuis te blijven en er tóch op uit te gaan.”

Bijzondere klik

Zichtbaar enthousiast vertelt Van Dijken dat de vijf cursisten uit haar groepje elkaar nog regelmatig spreken. “Het klikte heel goed tussen ons. Dat was echt heel bijzonder! Helemaal omdat we zo’n diverse groep waren, ieder met zijn eigen rugzak. Men was ontzettend open en we hebben veel met elkaar gedeeld. Na de cursus zijn we een Whatsappgroep gestart. En we sturen elkaar een kaartje als iemand jarig is. Laatst hebben we met z’n allen een stadswandeling gedaan en na afloop nam iemand ons mee naar huis voor een glas wijn. Dat was hartstikke leuk! Ook zijn er plannen voor een karaokeavond met Oud Hollandse liedjes.”

Positieve gevoelens

Naast dat GRIP en GLANS haar een aantal leuke contacten opleverde, zorgde het er ook voor dat Van Dijken wat meer over haar gevoel ging praten. “Dat alles binnen willen houden is misschien iets van ons stugge Noorderlingen” zegt ze terwijl ze verontschuldigend lacht. “Ik ben nu wat opener naar anderen toe. Ook al is het niet altijd eenvoudig om over gevoelens te praten.” Ook bij anderen zag ze dat het programma voor verandering zorgde. “Er was een persoon die wat negatief in het leven stond. Die is tijdens de cursus helemaal opgeleefd en lachte zelfs weer.”

Effectief

Sinds 2017 hebben zo’n 765 Nederlanders een GRIP en GLANS cursus gedaan. Steverink: “In de afgelopen jaren hebben we meerdere studies naar de effectiviteit van de cursus gedaan. Daaruit blijkt dat het ook echt werkt: mensen die de cursus doen ervaren meer regie over hun leven, zitten beter in hun vel en voelen zich minder eenzaam. En we zien ook dat deze effecten langere tijd aanhouden.” Het programma kreeg dan ook in 2017 door een onafhankelijke commissie van kennisinstituut Movisie het label ‘effectief’ toegekend.

Toekomstplannen

De komende tijd gaat Steverink samen met haar collega’s onderzoeken of het programma ook voor andere doelgroepen zou kunnen werken. Steverink: “Oorspronkelijk was de cursus bedoeld voor 50+ vrouwen. Die hebben een groter risico om alleen te komen staan. Maar we zien dat mannen en mensen onder de vijftig ook graag mee willen doen. Twee trainers in de gemeente Groningen hebben bij wijze van experiment de cursus aan mensen die langdurig in de bijstand zitten gegeven. Onderzoek van PhD student Amber Vellinga-Dings doet vermoeden dat de cursus ook voor deze mensen werkt.”

Meer informatie

• GRIP en GLANS website
• Nardi Steverink