De stadsspin en de plattelandsspin: wat is het verschil?

Spinnen. De aaibaarheidsfactor is niet groot, maar bioloog Martine Maan hoopt toch dat veel mensen haar helpen bij haar onderzoek naar deze dieren, via een meetactie van CurioUs?. Want stadsspinnen en plattelandspinnen verschillen. En daar wil Maan meer van weten.

Stadsspinnen en plattelandsspinnen verschillen dus. Waaruit bestaan de verschillen?
'Nou, we vermoeden het. In de stad is het aantal en de grootte van prooidieren anders dan in het buitengebied. Daarom verwachten we andere afmetingen en maaswijdtes voor de stadse spinnenwebben. Bovendien zijn stadsspinnen wellicht groter of kleiner door het andere voedselaanbod en de andere temperatuur in de stad. En misschien hebben ze ook een lichtere kleur, omdat dit hen beschermt tegen oververhitting in de warme stad. Net zoals een witte auto minder opwarmt in de zon in vergelijking met een zwarte auto.'

'De achterliggende vraag is of en hoe planten en dieren zich aanpassen aan het leven in de stad, en hoe snel dat gaat. Is dat een kwestie van individuele flexibiliteit, of is er echt evolutie gaande, dus veranderingen in het genetisch materiaal die van generatie op generatie worden doorgegeven? Deze vragen zijn interessant om beter te begrijpen hoe verstedelijking uitpakt voor onze medeplaneetbewoners. Dat heeft mogelijk implicaties voor hoe wij onze steden inrichten en hoe we bijvoorbeeld omgaan met plagen en invasieve exoten. Daarnaast biedt de context van de stad ook unieke kansen voor fundamentele wetenschap: steden kun je gebruiken als laboratorium met heel veel replica’s, waardoor je bijvoorbeeld kunt analyseren of evolutie voorspelbaar is: reageren organismen steeds op dezelfde manier, of worden steeds andere oplossingen voor hetzelfde probleem bereikt?'

Waarom heb je hiervoor met CurioUs? een meetactie van publiek opgezet?
'Het is belangrijk om meerdere geografische regio’s te bekijken, om te zien hoe verschillend of juist vergelijkbaar de effecten zijn. Daarom willen we graag dat veel mensen meedoen met de meetactie, in Stad en Ommeland – en eigenlijk in heel Noord-Nederland en verder. En als we veel gegevens hebben kunnen we die als basis gebruiken om meer experimenteel werk in het lab te doen en uit te zoeken wat bijvoorbeeld de genetische basis is van de waargenomen variatie.'

Wat meten deelnemers aan de actie precies?
'Onder meer de lengte en de kleur van de spin en de maat van het web en de mazen. Daarvoor kunnen ze de SpiderSpotter-app downloaden.'

Een precies klusje, zo blijkt uit de uitgebreidere instructie die deelnemers krijgen. Om het welzijn van spin én deelnemers is gedacht. "Je kunt de spin ook voorzichtig uit het web halen", "Wacht tot de spin gekalmeerd is" en "Zet de spin daarna weer terug in (de buurt van) het web" zijn een paar van de aanwijzingen. En omdat niet iedereen van spinnen houdt: "Het kan ook helpen om met z’n tweeën te zijn. Zo kan de meest dappere persoon het kaartje bij de spin houden, terwijl de ander de foto neemt."

Doe je dit alleen voor extra hulp of ook voor bewustwording over spinnen of om publiek te betrekken bij wetenschap?
'Ik vind het leuk om mensen te laten kennismaken met wetenschap, met het proces van evolutie, en om ze de ogen te openen voor wat er allemaal in hun eigen omgeving te zien en te doen is. Je hoeft niet naar verre oorden te reizen, of BBC-docu’s te kijken om mooie of spannende natuurfenomenen te zien. Spinnen zijn misschien in eerste instantie een beetje eng, maar als je er eens wat langer naar kijkt ontdek je hoe mooi en fascinerend ze ook zijn - en word je er minder bang voor. Uiteindelijk hoop ik natuurlijk dat mensen beter voor hun natuurlijke omgeving gaan zorgen.'

Martine Maan bestudeert bij onderzoeksinstituut GELIFES van de RUG het gedrag, de ecologie en evolutie van dieren. Een belangrijk accent in haar onderzoek en onderwijs betreft de impact van individueel gedrag op evolutionaire processen, en de evolutie van gedrag zelf.

CurioUs? is een initiatief van Science LinX (Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Science and Engineering), Forum Groningen en de Aletta Jacobs School of Public Health. CurioUs? wil met verschillende activiteiten nieuwsgierige noorderlingen enthousiast maken om zelf aan de slag te gaan met wetenschap en techniek om zo hun eigen leefomgeving in kaart te brengen, daar inzicht in te krijgen en te verbeteren.