Wim Quax Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Prof.dr. Wim Quax is op 24 april benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Quax (Geleen, 1956), hoogleraar Farmaceutische Biologie en voorzitter van de basiseenheid Chemische en Farmaceutische Biologie van de Faculty of Science and Engineering van de RUG, stapte in 1997 vanuit de farmaceutische industrie over naar de wetenschap. Zijn benoeming tot hoogleraar was een gouden zet: hij ontwikkelde zich in relatief korte tijd tot een excellente, toonaangevende wetenschapper en onbetwist boegbeeld van het instituut, die het onderzoek almaar vernieuwende impulsen heeft gegeven. Zijn onderzoek naar het vergroenen van de farmaceutische industrie, de behandeling van kanker en het tegengaan van antimicrobiële resistentie is niet alleen wetenschappelijk van cruciaal belang, maar heeft ook een enorme maatschappelijke impact.

Drie maatschappelijk relevante onderzoekslijnen

Het wetenschappelijke werk van Quax is onder te verdelen in drie onderzoekslijnen. Deze lijnen zijn allen van groot wetenschappelijk en maatschappelijk belang. Zijn onderzoek naar de groene productie van geneesmiddelen betreft een belangrijke eerste stap op weg naar de vergroening van geneesmiddelen. De natuurlijke bronnen van stoffen met een geneeskrachtige werking dreigen uit te sterven en de chemische synthese van deze geneesmiddelen levert naar verhouding veel afval op. Er is daarom dringend behoefte aan een alternatieve, natuurlijke productiemethode. Onder zijn leiding werken promovendi aan het ombouwen van bacteriën, gisten en plantencellen tot natuurlijke ‘geneesmiddelenfabriekjes’, waarvoor geen giftige oplosmiddelen nodig zijn en geen restproducten vrijkomen.

Een tweede onderzoekslijn betreft het onderzoek naar eiwitten die agressieve kankercellen onschadelijk kunnen maken zonder jonge gezonde cellen aan te tasten met als doel geneesmiddelen tegen bepaalde vormen van kanker te ontwikkelen die minder bijwerkingen hebben. Ook werkt Quax aan nieuwe strategieën om de resistentie van bacteriën tegen antibiotica tegen te gaan: een wereldwijd probleem. Zijn onderzoek is gericht op bepaalde stofjes die de communicatie tussen cellen in ziekmakende bacteriën verstoren. Deze stofjes doden de bacterie niet, maar vertragen het infectieproces zodat antibiotica effectiever worden en bacteriën geen kans krijgen om resistent te worden. Binnen deze drie onderzoekslijnen draagt hij bij aan het oplossen van urgente maatschappelijke problemen, namelijk het verlagen van de milieubelasting van de geneesmiddelenproductie, het bestrijden van kanker en het wereldwijde probleem van antibioticaresistente bacteriën.

Grote wetenschappelijke statuur

Door de jaren heeft Quax zijn wetenschappelijke statuur bewezen met meer dan 220 peer-reviewed artikelen in internationale tijdschriften en boekhoofdstukken en is er meer dan 10.000 keer uit zijn werk geciteerd. Hij heeft geparticipeerd in meer dan tien Europese onderzoeksconsortia. Vermeldenswaardig is het PhytoSana-project, waarvan hij de trekker is, gericht op het benutten van traditionele therapeutische kruidenkennis voor de ontwikkeling van nieuwe farmaceutische, cosmetische en functionele voedingsproducten. Hij onderzocht met name de mogelijkheden van podofyllotoxine, een stofje dat wordt geproduceerd door fluitenkruid en dat een voorloper is van bepaalde antikankermiddelen. Voor het kweken van het fluitenkruid werkte hij nauw samen met de botanische tuin De Kruidhof.

Patenten

Dankzij zijn ervaring in de industrie heeft Quax een doelgerichte mentaliteit ontwikkeld die hij inzet om de wetenschap ten goede te laten komen aan de maatschappij. Hij is een groot aanjager van de valorisatie van kennis. Zo heeft hij inmiddels 39 patenten op zijn naam staan. Een groot aantal van deze patenten hebben geleid tot het opzetten van bedrijven die deze kennis doorontwikkelen tot een nieuw product of dienst.

Tomeloze inzet en warme persoonlijkheid

Onder de leiding van Quax is de vakgroep van tien personen uitgegroeid tot een basiseenheid van ruim veertig medewerkers, onder wie verschillende professoren en wetenschappers die op weg zijn naar een eigen leerstoel. Met grote toewijding geeft hij invulling aan zijn rol, waarbij zijn tomeloze inzet en grote persoonlijke betrokkenheid leiden tot een zeer plezierige werkomgeving. Hij staat bekend om zijn warme persoonlijkheid en oprechte belangstelling voor de medemens. Als dat nodig is, gaat hij voor zijn mensen door het vuur, zoals na een ongeval met een lift, waarbij veertien van zijn medewerkers waren betrokken. Dankzij zijn vasthoudendheid kregen zij de juiste zorg, psychische nazorg en een goede afhandeling van de schade. Onder promovendi is hij een gewilde begeleider en promotor: in totaal heeft hij maar liefst 44 promovendi succesvol tot de eindstreep begeleid. Hij heeft zijn grote enthousiasme voor de wetenschap en het onderzoek met verve weten over te brengen op studenten, promovendi en medewerkers, waardoor hij het wetenschappelijk niveau bij de mensen in zijn omgeving sterk wist te verhogen.

Loyaal en uitstekend bestuurder

Quax heeft ook getoond dat hij een loyaal en uitstekend bestuurder is. Met zijn onvermoeide werklust, uitgesproken mening en grote hart voor de zaak nam hij telkens de verantwoordelijkheid voor tal van bestuursfuncties op allerlei niveaus: zo was hij voorzitter van zijn vakgroep en directeur van het onderzoeksinstituut Farmacie. Ook was hij voorzitter van de Universitaire Commissie van de Wetenschapsbeoefening bij de RUG, gericht op de continue verbetering van de kwaliteit van het onderzoek. Verder was hij als bestuurder betrokken bij de onderzoeksschool Groningen University Institute for Drug Exploration (GUIDE) gericht op de ontwikkeling van nieuw geneesmiddelen, waarbij hij zich met grote gedrevenheid inzette voor de verbinding van het fundamentele, academische onderzoek en het toegepaste onderzoek binnen de farmaceutische industrie. Verder was hij zeven jaar directeur van het Groningen Research Institute of Pharmacy (GRIP). Onder zijn leiding is dit instituut getransformeerd naar een van de meest succesvolle binnen de faculteit en is het toonaangevend in het land geworden. Verder heeft hij een grote bijdrage geleverd aan verschillende commissies, zoals de opleidingscommissie Farmacie en de Rosalind Franklin Fellowship-commissie, gericht op het vergroten van de diversiteit binnen de faculteit.

Internationaal aanzien

Buiten de universitaire wereld bekleedde Quax diverse posities in verschillende beoordelingscommissies en in het bestuur van de Federatie voor Innovatief Geneesmiddelonderzoek Nederland. Onder zijn leiding zijn twee Europese samenwerkingsverbanden tot stand gekomen, gericht antibioticaresistentie en de behandeling van diabetes. Zijn internationale aanzien is groot: dit blijkt bijvoorbeeld uit zijn deelname aan de Europese Federatie voor Biotechnologie en zijn lidmaatschap van de The Royal Holland Society of Sciences and Humanities.

Grote inzet voor de maatschappij

Ook in zijn vrije tijd zet Quax zich in voor de maatschappij en de medemens. Zo is hij lid van de Rotary Hoogezand-Sappemeer en heeft hij tal van lokale en internationale projecten tot stand helpen brengen. Verder is hij een veelgevraagd spreker, bij de Rotary, maar bijvoorbeeld ook voor de botanische tuin De Kruidhof, waar hij zijn kennis over geneeskrachtige planten met grote persoonlijke overtuiging overbrengt aan het publiek.