Nieuwe methode voor herontwikkelen waardevolle vaarwegen

Het Nederlandse vaarwegennet behoort met zo’n 6200 kilometer aan rivieren, kanalen en meren tot een van de dichtste ter wereld. Deze vaarwegen raken aan herontwikkeling toe omdat kunstwerken als sluizen, stuwen en bruggen verouderen. Maar ook doordat het gebruik van de wateren verandert; recreatie, natuur, wonen aan het water, irrigatie en waterkracht zijn steeds belangrijker geworden. Promovendus Arjan Hijdra onderzocht hoe beheerders tijdens herontwikkeling van waterwegen kunnen voldoen aan de grote diversiteit aan wensen en eisen om zo een maximale maatschappelijke waarde te creëren. Hijdra promoveert op 16 februari 2017 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Rivieren en kanalen zijn vanuit de historie vaak specifiek aangepast of ingericht voor de scheepvaart. Bij de herontwikkeling van deze wateren willen vaarwegbeheerders een bredere maatschappelijke waarde creëren. Dit vraagt om brede samenwerking tussen betrokken partijen, zoals vaarwegbeheerders, provincies, gemeenten en private partijen. Hijdra analyseerde verschillende vaarwegprojecten in Nederland en de Verenigde Staten. Hiervoor maakte hij de transactiekostentheorie, een beproefde methode uit de private sector, geschikt voor de publieke infrastructurele sector.

Transactiekostentheorie

De transactiekostentheorie gaat ervan uit dat iedere vorm van samenwerking ‘transactiekosten’ met zich meebrengt: gedoe, tijd, moeite. ‘Tot voor kort was er weinig oog voor transactiekosten bij publieke projecten’, aldus Hijdra, ‘terwijl die er wel zijn. Vaak zien partijen het nut wel van samenwerken, maar blijken er uiteindelijk allerlei moeilijkheden te zijn waardoor het uiteindelijk toch niet gebeurt. Bij de herinrichting van een kanaal is het bijvoorbeeld voor iedereen duidelijk dat het handig is ook het naastgelegen fietspad te renoveren. Maar daarvoor moeten alle betrokken partijen, de vaarwegbeheerder en de gemeente die over het fietspad gaat, contracten sluiten, afspraken maken over financiering, enzovoort.’

Integraal benaderen

‘Uiteindelijk loont het om vaarwegontwikkeling integraal te benaderen, maar de transactiekosten tussen partijen moeten goed in de gaten worden gehouden omdat deze juist een rem op de integraliteit zetten’, legt Hijdra uit. ‘Door dit afgewogen te doen haalt iedere partij maximaal rendement uit ingezette middelen. Het helpt daarbij een problematische situatie in z’n brede context te beschouwen en teams te stimuleren kansen te inventariseren en mee te nemen. Wanneer dit echter veel ‘gedoe’ –transactiekosten – lijkt te geven dan heeft dit weinig kans van slagen. Gerichte en structurele verlaging van deze kosten maakt dat meer kansen rendabel worden voor realisatie en verdere en bredere optimalisatie mogelijk wordt.’

Miami River

Maar hoe krijg je die transactiekosten omlaag? Hijdra analyseerde verschillende vaarwegenprojecten, waaronder de herinrichting van de Miami river. Hijdra: ‘In de jaren negentig was de Miami river een vervuilde rivier door vervallen wijken van Miami met vergane havenfuncties. De regio wilde herstel van het economisch belang van de rivierhaven (Miami Dade county), het publiek wilde een schone rivier (taak federale overheid) en projectontwikkelaars wilden nieuwe appartementen aan een fraaie rivier. Door de verwevenheid van problemen, ambities, financiële belangen en verantwoordelijkheden was het voor iedere partij afzonderlijk bijna ondoenlijk dit vlot te trekken, terwijl de brede potentie wel werd gezien.’

‘Uiteindelijk is dit project een succesverhaal geworden door een onafhankelijk, neutraal platform te creëren, een soort ‘belangenmakelaar’. Deze belangenmakelaar inventariseerde belangen, signaleerde kansen en coördineerde, waardoor de inspanning die individuele partijen moesten leveren kleiner werd.’

Stappenplan

De bevindingen van Hijdra zijn samengevat in een vijf-stappenplan voor ontwikkeling van infrastructuur van maatschappelijke waarde. Spin-offs van dit onderzoek worden inmiddels gebruikt in het EU-project ‘Smart Governance of Infrastructure networks’.

Curriculum Vitae

Arjan Hijdra (Eindhoven, 1970) studeerde civiele techniek aan de TU Delft. Zijn promotieonderzoek verrichtte hij bij de afdeling planologie van de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Een deel van zijn onderzoek voerde hij uit aan het Massachusetts Institute of Technology, USA. Het onderzoek werd medegefinancierd door Rijkswaterstaat. Spin-offs van het onderzoek worden inmiddels gebruikt in het EU-project ‘Smart Governance of Infrastructure networks.’ Hijdra is werkzaam als senior-adviseur vaarwegen bij Rijkswaterstaat waar hij zich richt op het optimaliseren van netwerkkwaliteit in brede zin. Verder is hij lid van de adviesraad van het World Economic Forum - Future of Construction Initiative en co-founder van het Global Infrastructure Institute, een platform gericht op kennis voor duurzame infrastructuur.

Meer informatie

- Bekijk een kort filmpje over waterinnovatie gepresenteerd door Arjan Hijdra