Vision and structural colouration of butterflies

Promotie: dhr. P. Pirih, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Vision and structural colouration of butterflies

Promotor(s): prof.dr. D.G. Stavenga

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Onderzoek naar het vlinderoog en de kleur van vlindervleugels

Het zien, de kleur en de omgeving van een dier zijn waarschijnlijk op elkaar afgestemd. Het proefschrift van Primož Pirih verbindt de drie aspecten door het bestuderen van het zien van insecten, de fysiologische optica van vlinderogen en de optica van de kleur van vlindervleugels. Het zien is een afbeeldend zintuig, dat gebruikt wordt bij het vinden van voedsel, het vermijden van predatoren en het zien van partners en rivalen. De lichaamskleuren dienen voor het (on)zichtbaar maken of voor het uitzenden van territoriale signalen en te kennen geven van de genetische kwaliteit. De patronen van de vlindervleugels worden gevormd door schubben, die gekleurd worden door pigmenten en regelmatige structuren van de chitinebouwstof.

Pirih bestudeerde eerst de fysiologie van de lichtwaarneming van het fruitvliegje (Drosophila melanogaster). Hij laat zien dat de concentratieverhouding van het visuele pigment rhodopsine en het controle-eiwit arrestine het dynamisch bereik van de fototransductie sterk beïnvloedt.

Vervolgens bestudeerde Pirih de fysiologische optica van het oog van de luzernevlinder Colias erate. Hij karakteriseerde negen klassen van visuele zintuigcellen, met maximale gevoeligheid variërend van het ultraviolet tot in het ver-rood. Deze uitgebreide groep van fotoreceptoren kunnen worden gebruikt voor het kleurenzien, bij herkenning binnen de soort, voedselzoeken of identificatie van gastheerplanten.

Pirih onderzocht tevens de optica van de vleugels van purperkleurige, iridescente mannetjes van de Colianidae en de Colotis-groepen (Pieridae). De reflectiespectra kunnen begrepen worden uit de multilaagstructuren. Hij mat de strooiingspatronen van enkele schubjes en vleugelstukjes met behulp van een afbeeldende strooiingsmeter. De schubkromming bepaalt de ruimtelijke uitgebreidheid van de iridescentiepatronen, die van invloed zijn op de zichtbaarheid van het kleursignaal.

Primož Pirih (Slovenië, 1975) studeerde biologie aan de universiteit van Ljubljana en verrichtte zijn promotieonderzoek bij de afdeling Neurobiofysiologie van de RUG. Het werd gefinacierd door de European Office of Airforce Research and Development en de Japan Society for the Promotion of Science. Na zijn promotie wordt hij docent fysiologie aan de universiteit van Maribor, Slovenië.