Strafrechtelijke causaliteit. De redelijke toerekening vergeleken met het privaatrecht

Promotie: dhr. E.M. Witjens, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Strafrechtelijke causaliteit. De redelijke toerekening vergeleken met het privaatrecht

Promotor(s): prof.mr. G. Knigge, prof.mr. M.H. Wissink

Faculteit: Rechtsgeleerdheid

Nieuwe benadering van strafrechtelijke causaliteit

Erik Witjens heeft in zijn onderzoek een nieuwe benadering ontwikkeld voor het vaststellen van causaal verband in het Nederlandse strafrecht. Het verband tussen oorzaak en gevolg, het causaal verband, is voor juristen niet zo rechtdoorzee als men misschien zou verwachten. Dit komt doordat in zowel het privaatrecht als het strafrecht normatieve argumenten een invloed uitoefenen op het oordeel. Het feitelijk veroorzaakt hebben van een gevolg, een empirische vaststelling, is niet hetzelfde als het in juridische zin veroorzaakt hebben van een gevolg.

De theorieën die in de loop der jaren in het recht zijn ontwikkeld voor het vaststellen van causaliteit hebben de afwijkingen van het empirische causaliteitsoordeel niet volledig kunnen verklaren. Omdat deze theorieën veelal gemeenschappelijk zijn aan het privaatrecht en het strafrecht, heeft Witjens de beide rechtsgebieden uitvoerig onderzocht en tegen elkaar afgezet.

Het blijkt dat de grondgedachte achter causaliteit in het recht, volgens welke een voorwaarde voor het intreden van het gevolg een oorzaak genoemd kan worden als zij niet weggedacht kan worden zonder dat ook het gevolg wegvalt (de zogeheten ‘condicio sine qua non’ test), niet goed aansluit bij de empirische werkelijkheid. Een empirisch vastgesteld causaliteitsoordeel gaat altijd met een zekere mate van onzekerheid gepaard. In de c.s.q.n.-test blijft dit verhuld. De andere causaliteitscriteria kennen eveneens toepassingsproblemen.

Dit was voor Witjens de reden om een nieuwe benadering van de strafrechtelijke causaliteit te ontwikkelen. De in het onderzoek opgedane inzichten brengen mee, dat niet voortgebouwd kan worden op het stelsel zoals dat bestaat. De door Witjens ontwikkelde fundamentele herziening van het causaliteitsoordeel zorgt voor een betere fundering van het causaliteitsoordeel en maakt dat oordeel inzichtelijker.

Erik Witjens (Heemstede, 1980) studeerde Nederlands recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verrichtte zijn onderzoek bij de vakgroep Strafrecht & Criminologie aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid. Het proefschrift verschijnt bij uitgeverij Kluwer.