Samuel Naeranus (1582-1641) en Johannes Naeranus (1608-1679). Twee remonstrantse theologen op de bres voor godsdienstige verdraagzaamheid

Promotie: dhr. S.J. Visser, 14.45 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Samuel Naeranus (1582-1641) en Johannes Naeranus (1608-1679). Twee remonstrantse theologen op de bres voor godsdienstige verdraagzaamheid

Promotor(s): prof.dr. M.P.A. de Baar, prof.dr. E.H. Cossee

Faculteit: Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen

 

Dubbelbiografie van ‘Naerani’

Sibbe Jan Vissers proefschrift is gewijd aan de strijd voor religieuze verdraagzaamheid van twee remonstrantse theologen uit de zeventiende eeuw, Samuel Naeranus (1582-1641) en zijn zoon Johannes Naeranus (1608-1679). Visser werpt in deze dubbelbiografie van Samuel en Johannes Naeranus nieuw licht op de betrekkingen tussen remonstranten en socinianen. Voor het lot van de socinianen, unitariërs uit Polen, hebben zowel vader als zoon Naeranus zich, ieder op eigen wijze, met hart en ziel ingespannen.

Visser beschrijft in zijn proefschrift op welke wijze de beide ‘Naerani’, trouw aan eigen remonstrantse beginselen, hebben geijverd voor (grotere) verdraagzaamheid, in het bijzonder ten faveure van de socinianen, met wie zij nauwe vriendschapsbanden onderhielden. Daarnaast biedt zijn studie een intellectuele biografie van vader en zoon Naeranus. Door gebruik te maken van een grote hoeveelheid nooit eerder bestudeerde brieven en door ook de Poolse literatuur in zijn onderzoek te betrekken, laat de auteur zien hoe Johannes Naeranus geprofiteerd heeft van het al eerder door zijn vader Samuel opgebouwde intellectuele netwerk met socinianen. Tevens wordt duidelijk dat Johannes Naeranus, die in intellectueel opzicht duidelijk in de schaduw stond van zijn vader, zijn geheel eigen verdiensten had, in het bijzonder waar het om ‘netwerken’ en financiële hulpverlening aan de socinianen ging. Visser maakt inzichtelijk waarom een vereniging tussen remonstranten en socinianen uiteindelijk onmogelijk bleek te zijn, ondanks alle toenaderingspogingen die de Poolse broeders daartoe - vooral ook via Samuel en Johannes Naeranus - hebben ondernomen. Door vader en zoon in vergelijkend perspectief te bestuderen, laat Visser zien hoeveel groter de speelruimte voor de tweede generatie remonstrantse predikanten werd om zich ook publiekelijk te beijveren voor het gedachtegoed en voor het welzijn van de Poolse broeders, maar toont hij tegelijkertijd aan in welke opzichten die speelruimte uiteindelijk ook begrensd was.

Sibbe Jan Visser (Ternaard, 1961) studeerde godgeleerdheid aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verrichtte zijn onderzoek als buitenpromovendus bij de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap. Van het proefschrift verschijnt een handelseditie bij uitgeverij Verloren te Hilversum.