Moeilijke beslissingen

Oratie: dhr. prof.dr. B.A. Nijstad, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Moeilijke beslissingen

Leeropdracht: Dicision making and organizational behavior in business and economics

Faculteit: Economie en Bedrijfskunde

Iedereen heeft wel eens geworsteld met een moeilijke beslissing. De twijfel kan bijvoorbeeld toeslaan bij partnerkeuze (zoals in Boer Zoekt Vrouw), bij beslissingen over de levensloop (studiekeuze), en bij managers die beslissingen nemen met grote gevolgen (bijvoorbeeld: waar moeten we bezuinigen). Maar wanneer zijn beslissingen nu precies moeilijk? En waarom is het belangrijk om dat te weten?

De vraag ‘wat maakt een beslissing moeilijk’ blijkt zelf een moeilijke vraag te zijn. Allerlei factoren spelen hierbij een rol, zoals het aantal alternatieven dat beschikbaar is, het belang van de beslissing, eerdere kennis en ervaring van de beslisser, en de kwaliteit van de beschikbare alternatieven. Er bestaat in de wetenschap dan ook geen consensus over de vraag wanneer beslissingen moeilijk zijn en wanneer niet. Toch is het belangrijk om dit te weten. Moeilijke beslissingen kunnen leiden tot stress en slapeloze nachten. Maar mensen hebben ook de neiging om andere keuzes te maken op het moment dat een beslissing moeilijk is. Ze kiezen dan bijvoorbeeld vaker voor relatief ‘veilige’ opties (zoals bij studiekeuze een brede en algemene studie).

In zijn oratie ontvouwt Bernard Nijstad een theorie over moeilijke beslissingen. De theorie voorspelt dat een beslissing moeilijk is als geen van de alternatieven duidelijk beter is dan andere alternatieven, en/of als het beste alternatief tevens belangrijke nadelen heeft. De theorie wordt geïllustreerd aan de hand van de effecten van het hebben van te veel keuze en de effecten van het belang van de beslissing.