Automobilist bereid om autogebruik aan te passen als positieve gevolgen duidelijk worden gemaakt

Prijsbeleid wordt door economen gezien als één van de meest effectieve vormen om het autogebruik te beïnvloeden. Bij het publiek stuit deze maatregel echter op veel weerstand. Psychologe Geertje Schuitema ontdekte dat het draagvlak aanzienlijk toeneemt als mensen meer doordrongen raken van de positieve gevolgen voor zichzelf of de maatschappij. Schuitema: ‘Mensen zijn best bereid hun autogebruik aan te passen. Als ze maar wel het voordeel ervaren.’ Schuitema promoveert 9 september 2010 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Schuitema: ‘Het is opvallend dat mensen vooral focussen op de positieve effecten en niet zozeer op het effect dat het prijsbeleid heeft op hun eigen autogebruik. Automobilisten vinden het belangrijk dat zowel zijzelf als de maatschappij profiteren van prijsbeleid, bijvoorbeeld doordat verkeersgerelateerde problemen verminderen. Of dat de maatregelen zorgen dat milieuproblemen worden opgelost.’

Positieve effecten benadrukken

Draagvlak creëer je niet door de negatieve effecten te ontkrachten. Wel door de positieve effecten te benadrukken. Schuitema: ‘Benadruk niet dat de kosten voor de automobilist lang niet zo hoog zijn als mensen denken, maar praat over de potentiële voordelen van het prijsbeleid. Afname van de files heeft positieve economische gevolgen. Daarbij is het ook belangrijk om te benadrukken dat prijsbeleid leidt tot een vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen, omdat er minder auto zal worden gereden. Veel mensen geven aan het milieu een belangrijke factor te vinden.’

Proefperiode en referendum

Schuitema deed één van haar onderzoeken in Zweden. Hier werd de invoering van een congestieheffing in de regio Stockholm voorafgegaan door een proefperiode van zeven maanden. Schuitema peilde op verschillende momenten de acceptatie van het prijsbeleid. De extra kosten die de congestieheffing met zich meebracht, waren lager dan veel gebruikers vooraf hadden ingeschat. Daarbij bleken de positieve effecten juist veel groter dan ze hadden voorzien. De heffing droeg duidelijk bij aan filebestrijding en de vermindering van uitstoot en parkeerproblemen. Bij het referendum stemde een meerderheid dan ook voor de congestieheffing.

Acceptatie toegenomen

Ook in Londen werd de congestieheffing ingevoerd. Sinds 2002 moet elke automobilist die de stad binnenrijdt betalen. ‘Het beleid is destijds ingevoerd terwijl er veel weerstand tegen was. Toch bleek het aantal voorstanders na een jaar enorm toegenomen. Mensen zagen met eigen ogen dat het prijsbeleid effect had. Ook toen het bedrag een paar jaar geleden werd verhoogd van vijf naar acht pond had dat geen negatieve invloed op de acceptatie.

Praktijkproef voor draagvlak

De beste manier om het draagvlak voor prijsbeleid in Nederland te vergoten is volgens Schuitema dan ook een praktijkproef. ‘Laat mensen zelf zien en ervaren dat de effecten positief zijn. Bij voorkeur op een plek waar de verkeersgerelateerde problemen groot zijn. De mensen die daar wonen en autorijden zijn zich bewust van de problematiek. Daar zal het draagvlak dus ook sneller toenemen als blijkt dat het prijsbeleid inderdaad effect heeft.’

Schuitema plaatst wel een belangrijke kanttekening: ‘Als een praktijkproef geen positieve effecten laat zien, zorgt dat heel waarschijnlijk juist voor een negatief effect op de acceptatie. Het is dus belangrijk om de proef te doen op een locatie waarvan je zeker weet dat de effecten positief zijn. Op een plek waar de verkeersproblemen relatief groot zijn, is de kans op succes groter. De kans dat het draagvlak toeneemt dus ook.’

Curriculum vitae

Geertje Schuitema (1978, Groningen) studeerde Sociale Psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, waarna ze als onderzoeker en docent verbonden was aan de afdeling Psychologie van dezelfde universiteit. De titel van het proefschrift is: ‘Priceless policies. Factors influencing the acceptability of transport pricing policies.’ Ze promoveert bij prof.dr. E.M. Steg. Momenteel is ze als postdoc verbonden aan de universiteit van Aberdeen, UK.

Noot voor de pers

Contact: via de afdeling Communicatie, tel. 050-3634444, e-mail: communicatie rug.nl