The cosmopolitics of soils and the productive orders of the earth
| Promotie: | M.J. Meijer |
| Wanneer: | 20 juni 2024 |
| Aanvang: | 16:15 |
| Promotor: | L.E. (Luis) Lobo-Guerrero, Prof |
| Copromotor: | S.A. (Suvi) Alt, Dr |
| Waar: | Academiegebouw RUG |
| Faculteit: | Letteren |
De rol van wetenschappelijke ideeën over bodem bij het vormen van onze samenleving
Wetenschappelijke ideeën over bodem spelen een belangrijke rol in het vormen van de (achter)grond van onze samenleving. Dat concludeert promovendus Maarten Meijer op basis van zijn onderzoek. De stikstofcrisis laat zich volgens hem begrijpen als de clash tussen een gedateerd, 19e-eeuws bodembegrip dat verankerd is in o.a. kunstmest en agronomische paradigma's, en nieuwere wetenschappelijke ideeën over de bodem waar meer oog is voor biodiversiteit en de planetaire functionaliteit van bodems.
Welke rol hebben de bodemwetenschappen gespeeld in het vormen van onze relaties met de bodem? In navolging van publieke aandacht en zorg voor de bodem in Europa, waaronder de Nederlandse stikstofcrisis, onderzocht Maarten Meijer voor zijn proefschrift de politieke geschiedenis van de bodemwetenschappen om hedendaagse en historische bodempolitiek en -bestuur te begrijpen. Het proefschrift begint met de opkomst van de landbouwchemie in de 19e eeuw en analyseert dit aan de hand van een reeks strategische casestudies in West-Europa en zijn kolonies. Hieronder vallen een analyse van een pneumatisch rioolsysteem, experimenten met kunstmest, bodemkartering in het door Nederland bezette Sumatra, en recentere pogingen om tot bodembeschermingbeleid te komen in de EU.
Via deze casestudies traceert Meijer hoe wetenschappelijke ideeën over bodems zijn veranderd, met name rondom het begrip van de grondstoffelijkheid (de waarde en gebruiksmogelijkheid) en de grondstoffeloosheid (beperktheid en kwetsbaarheid) van bodems. Omdat bodems van fundamenteel belang zijn, maar ook kwetsbaar zijn, hebben bodemwetenschappers middels bodemproblematiek al langer nagedacht over planetaire grenzen en het hervormen van relaties tussen samenleving, agrarische politieke economie en de aarde. Bovendien zijn specifieke historische begrippen over bodem geïnstitutionaliseerd in bijvoorbeeld landbouwtechnologie die de prominentie van deze wetenschappelijke ideeën zelf hebben overleefd. Een voorbeeld hiervan is de agrarische orde rondom conventionele landbouw in het hart van de hedendaagse stikstofcrisis in Nederland, wiens bodemepistemologie geworteld is in 19e-eeuwse agrochemische begrippen van bodemnutriënten en kunstmest. Door nieuw milieubeleid, geïnformeerd door nieuwere inzichten over (bodem)biodiversiteit, worden deze ideeën over bodem nu steeds meer onder druk gezet.