Oratie prof.mr.dr. K.K. Lindenberg: De schuldpresumptie

Nieuwe zedendelicten vragen om onderscheid tussen opzet en schuld, betoogt hoogleraar Straf- en strafprocesrecht Kai Lindenberg in zijn oratie. Dat onderscheid ontbreekt echter in de nieuwe sekswet van minister Grapperhaus. Het is daardoor moeilijk om te weten wat de overheid van je vraagt, met het risico dat een onvoorzichtigheid ertoe kan leiden dat je wordt weggezet als iemand die moedwillig handelt.

In het strafrecht wordt vaak een scherp onderscheid gemaakt tussen opzettelijk handelen en nalatig handelen, zoals bij doodslag en dood door schuld. De verschillen tussen de maximale gevangenisstraffen zijn buitengewoon groot. Toch zijn er ook delicten waar de wetgever opzettelijk handelen en nalatig handelen op één hoop heeft gegooid. Dat is onder meer het geval bij veel zedendelicten en bij mensenhandel. Het is de vraag of dit gerechtvaardigd is.

Onbedoeld onvoorzichtig vs. uiterst berekenend

Iemand die onbedoeld onvoorzichtig is geweest krijgt hetzelfde stempel als iemand die uiterst berekenend te werk is gegaan. De maatschappelijke gevolgen daarvan kunnen groot zijn. Bijvoorbeeld door de schade van een verdenking vanwege de maatschappelijke perceptie, door het taakstrafverbod en door het niet kunnen krijgen van een Verklaring omtrent gedrag. Daar komt bij dat maar moeilijk valt te voorspellen wat een rechter als onvoorzichtig gedrag ziet.

Nieuwe sekswet

Tegen deze achtergrond valt op dat de nieuwe sekswet, zoals aangekondigd door minister Grapperhaus, eveneens geen onderscheid lijkt te maken tussen opzettelijk en onvoorzichtig handelen: bij het beoogde delict ‘seks tegen de wil’ wordt dit vooralsnog over één kam geschoren.

Hoewel het begrijpelijk is dat de wetgever ook onvoorzichtig gedrag in deze context wil aanpakken, is het juist in deze context moeilijk te beoordelen wat onvoorzichtigheid precies. Waar de wetgever voor het wegverkeer een lange lijst verkeersregels heeft gemaakt, is dat voor het seksuele verkeer uiteraard onwenselijk. Maar dat maakt het tegelijkertijd moeilijk om te weten wat de overheid hier van je vraagt, terwijl een onvoorzichtigheid ertoe kan leiden dat je in hetzelfde schuitje terechtkomt als iemand die moedwillig handelt.

Al met al verdient het aanbeveling om van opzettelijk handelen en onvoorzichtig handelen twee duidelijk gescheiden delicten te maken, zoals in Zweden is gebeurd.

Meer informatie

• Oratie: prof.mr.dr. K.K. Lindenberg
• Titel: De schuldpresumptie
• Leeropdracht: Straf- en strafprocesrecht
• Faculteit: Rechtsgeleerdheid
• Aanmelden uiterlijk een week van te voren door de antwoordkaart terug te sturen of door opgave via het aanmeldingsformulier