Oratie dhr. prof.dr. G.M. van Dam: Beter Zichtbaar. Zichtbaar Beter?

Oratie: dhr. prof.dr. G.M. van Dam

Titel: Beter Zichtbaar. Zichtbaar Beter?

Leeropdracht: Chirurgische oncologie, i.h.b. translationele bio-optische beeldvorming en therapie

Faculteit: Medische Wetenschappen

Betere detectie en behandeling door fluorescentie van kankercellen tijdens operaties

Go van Dam behandelt in zijn oratie het dilemma waar chirurgen die patiënten met kanker behandelen dagelijks mee te maken hebben: is het kwaadaardige gezwel met eventueel aangedane lymfeklieren radicaal verwijderd of zijn er toch nog kankercellen achtergebleven? Chirurgen hadden tot voor kort niet de instrumenten om goedaardig van kwaadaardig weefsel te onderscheiden tijdens operaties, met als gevolg dat grote mutilerende operaties nodig zijn om het risico van het achterlaten van kankercellen zo klein mogelijk te houden. Regelmatig leidt dergelijke grote chirurgie tot onvermijdbare complicaties na de operatie en verlies van kwaliteit van leven.

Kankercellen hebben bepaalde eigenschappen die ze onderscheiden van hun, gezonde, omgeving. In het UMCG bestaat grote ervaring met het radioactief zichtbaar maken van gezwellen door aan een antilichaam dat deze eigenschap herkent, een radioactieve merkerstof te koppelen. Nadeel hiervan is dat het de chirurg tijdens operaties niet de nauwkeurigheid biedt die vereist is, los nog van de nadelen van radioactiviteit.

Door nu gebruik te maken van zogenaamde innovatieve optische moleculaire beeldvorming waarbij met gevoelige camera’s en kankerspecifieke optische (d.w.z. lichtgevende) contrastmiddelen, kankercellen zichtbaar gemaakt kunnen worden, verwacht de onderzoeksgroep van Van Dam hier verandering in te kunnen brengen. De chirurg krijgt tijdens een operatie directe feedback waar fluorescerende kankercellen zich bevinden, zodat de operatie minder uitgebreid hoeft plaats te vinden en de kans dat er kankercellen achterblijven kleiner wordt. Het onderzoek bevindt zich in een fase waarbij vooral de veiligheid en effectiviteit van de contrastmiddelen wordt getest bij patiënten met borstkanker. Verwacht wordt dat dit jaar ook andere typen van kanker zoals uitzaaiingen in de buikholte van dikke darmkanker op deze manier afgebeeld kunnen gaan worden.

Dat het concept behalve tijdens chirurgie ook andere mogelijkheden biedt , laat Van Dam zien bij de toepassing in het maag-darmkanaal. De maag-darm arts kan met dergelijke optische contrastmiddelen sneller kanker detecteren in bijvoorbeeld de slokdarm en dikke darm bij patiënten die een verhoogd risico tot het ontwikkelen van kanker hebben. Daarbij verwacht men het effect van behandeling van dergelijke tumoren vooraf aan chirurgie te kunnen inschatten met optische beeldvorming. Patiënten die een volledige respons vertonen op een dergelijke behandeling hoeven dan wellicht in de toekomst zelfs geen chirurgie meer te ondergaan.